LOFÇA İLE İLGİLİ NOTLAR

Lofça ile İlgili Notlar

Aydın Ayhan

Çok uzun yıllar önce, 1963 de lise son sınıfta okurken, kazandığım bir kompozisyon yarışmasında ödül olarak “Serhat Türkülerinden Duyuşlar” isimli bir kitap vermişlerdi. Kitabın içindeki bir makale:

“Lofça’nın ardında kaya
 Kayadan bakarlar aya..”
Diye, başlıyordu.
Hemen ayni gün, o zamanlar tek dinlediğimiz yayın olan İstanbul Radyosu “Yurttan Sesler Korosu” bu türküyü çalınca çok etkilenmiş, duygulanmış, artık çoktan kaybettiğimiz o, anavatan topraklarını hayal etmeğe çalışmıştım. “Lofça” benim için bir masal şehriydi ve bütün Balkanlar sanki o türküde toplanmış, seslenmişti yüreğime.
Balkanların en önemli Türk merkezlerinden biriydi. 1600 lü yılların sonlarına kadar Niğbolu Sancağına bağlı iken, daha sonraki yıllarda yapılan idari değişikliklerle Vidin Eyaletine,  Tırnova Sancağı’na bağlı bir kaza olarak görülmektedir. Zaman içinde gittikçe gelişen Lofça, “livâ” olmuştu.
Lofça’da demircilik önde gelen zanaatlardandır. Çubuklar halinde çekilen demir, ve “Lofça çivisi” bütün Rumeli pazarlarında aranan ürünlerdendir.
Debbağlık(deri işçiliği), çok ileri idi. Kıl dokuma ip, çadır dokuma, çuval, torba ve harar ordu ihtiyacı için alınıyordu. Bu yüzden bu ürünlerin dışarı satılması yasaklanmıştı.
Lofça çevresinde ormanlardan kereste ve kömür elde edilirdi. Bu keresteler ve kömürler ordu ihtiyacı için alınır ve İstanbul’a gönderilirdi. Hemen hemen bütün evlerde ve köylerde güvercin beslenir, bunlardan elde edilen güherçile önemli bir gelir kaynağı idi.
Tarihçi ve Mecelle'nin yazarı Ahmet Cevdet Paşa, tarihî Kırkpınar güreşlerinin en ünlü, yenilmez başpehlivanı Kel Aliço ve 93 Harbi anılarını anlatan eseriyle meşhur Zağra Müftüsü Hüseyin Raci Efendi de  "Lofça"'lıdır.
Lofça Rüştiyesi 1856 da açılmıştı.
1811 Şubatının başında Lofça Ruslar tarafından işgal edildi. Teslim olmayarak kaleyi sonuna kadar savunan üç bin kadar Türk şehid edildi.
 Ruslar, dağ köylerine giremediler. Bunun üzerine birleşen Pomaklar, Lofça ve Servi’ye tecavüz eden düşmana dar boğazlarda pusu kurarak ve cephede taarruz ederek, onları bozdu. Ruslar, bütün ağırlıklarını bırakarak hezimet halinde kaçtılar.
Lofça ile ilgili 1516 tarihli “Kanun-ı Bâc-ı Bâzâr-ı Nefs-i Lofça” , Niğbolu Kanunnameleri içinde de zikredilmektedir.

Lofça Yöneticileri:
Voyvoda ve Yeniçeri Serdarı Ahmed Paşa 1760
Ayan Abdullah Ağa                                     1779
Ayan  Serdengeçti Ali Ağa                          1780
Ayan Mustafa Ağa                                       1781
Ayan Alemdâr Ağa                                      1786
Ayan Zaim oğlu Ali Ağa                             1795
Ayan Süleyman Ağa                                    1801(Eşkiyalar tarafından öldürüldü.)
Ayan Zührab Ağa                                        1801
Ayan İsmail Ağa                                          1802
Ayan Ahmed Ağa                                        1803
Ayan Hacı Eyüb Ağa                                   1810
Ayan Ahmed Ağa                                        1812
Ayan Rüştem Ağa                                        1812
Çeribaşı Hasan Ağa                                      1817
Naib Reşid Efendi                                         1826
Ayan Ahmed Ağa                                         1827
Ayan Hacı Süleyman Efendi                        1829
Ayan Genç Mehmed Ağa                             1835
Müdür Süleyman Mesrûr Bey                       1845
Müdür Genç Osman Ağa                              1848
Müdür Hacı Mehmed Cemal Efendi             1849
Müdür Süleyman Mesrûr Bey                       1851
Müdür Mustafa Efendi                                  1852
Müdür Ali Zeki Bey                                      1854
Müdür Osman Efendi                                    1855
Müdür Muhammed Efendi                            1859
Müdür Hurşid Efendi                                     1861
Lofça 1863 de “kaymakamlık” oldu.
Kaymakam Halil Efendi                                1863
Kaymakam Melik Bey                                   1863
Kaymakam Mehmed Raif Bey                       1864
Kaymakam Ahmed Bey                                 1878
       
Lofça Mahalleleri:
Abdurrahman Mahallesi, Cami-i Atik Mahallesi, Çarşı Mahallesi, Çavuş Mehmed Mahallesi, Diksan Mahallesi,  Harmana Mahallesi, Hünkâr Mahallesi,  Kâtip Veli Mahallesi, Selim Mahallesi, Vusta Mahallesi, Bulgar Mahallesi, Yahudiyan Mahallesi

Lofça’da Camiler, Vakıflar ve bazı yer isimleri:
Cafer Çavuş Cami , Hacı Mehmed Cami , Fatih Sultan Mehmed Cami , Ada Cami , Orta Cami, Çarşı Mescidi, Hatice Sultan Evkafı
Ömer Çiftliği,Aksara Nehri, Aslama Nehri

Lofça Kasabalar ve Köyleri:
Etrapoli, Servi, Niğbolu
Ablaniçe, Ağlan, Aladanlı, Alaaddin, Altıntaş, Araplı, Arbal, Asude, Baçanova, Badime, Baradem, Batalca, Bejanma, Beraşka, Bermaç, Bersince-i Kebir, Bersence-i Sağir, Besliç, Bodos, Borima, Borime Düz, Bulgarine, Burame Sırt, Burgaç, Büyük Bâlâ, Celezvan, Celzene-i Sağir, Celzene-i Kebir, Çeronberk, Cilzon, Çorlu, Çut, Dermanlar, Diksan, Dilbun, Dilmaniçe, Dilyon, Diran, Dobradin(Dobran), Dotak, Doyranlar, Eskerun, Esvinat, Fakrine, Galata, Galiç, Gaytanye, Gostine, Gradişince, Heloda, Helvan(Heyvan), Hısımlar,            İgor-ı Sağir, İsmucan, İzladine, İzvor, Kalince, Kalıgerva, Kalnik, Karaağaç, Karahasan, Karatepe, Karayaş(Kıraş), Karlıkova, Katoniç, Kılanik, Kızıl Kıyı, Kızıl Yaka, Kireçli, Kobsu, Kornova, Kranik,  Kuman, Kumlu, Kurşune, Lesince, Lican, Lince, Lisiç, Lomca, Mekre(Mikre), Mendova, Mesniçe, Metrova, Mirad, Nevesil, Nevocati, Nuryan, Oban, Ömeroba, Palakofça, Pavalkane-i Kiraç, Pavlikan-ı Müslim, Pesrenova, Pisenç, Potoyniçe, Preştova, Radoban, Radyon, Saviçe, Sebkoyca, Serveri, Setova, Slatne, Slavniçe, Slofça, Somuncu-i Zımmî, Somuncu-i Müslim, Soyutçe, Şahinkaya, Şahlı, Şumleş, Tatarlı, Tenon, Tetvan, Tevbe, Tırpan, Torman, Toros(Turus), Turyan, Türk Fındığı, Türk Pınar, Uğarcık, Uğurçin, Ushacan, Usturiç, Vidarar,  Viranca, Yahoyca, Yelsinç, Yeni Köy, Yuğlaf, Yukarı Lukovit, Yürükler, Zağarcı, Zilkova