İSLAM BEYTULLAH ERDİ, GÜNEŞİ ARARKEN, GELİNUÇTU, BİSERTİYE HİÇ GİTTİNİZ Mİ?

Bulgaristanlı Türk Yazar İslam Beytullah ERDİ (1940 - 2014)

Türk Dili, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat dergileri yazarlarından romancı, hikâyeci, çevirmen ve gazeteci İslam Beytullah Erdi, 6 Ocak 2014 Pazartesi günü Ankara’da hayata gözlerini yumdu. Cenazesi, 7 Ocak 2014 Salı günü Ankara Karşıyaka Mezarlığı Camisi’nde kılınan ikindi ve cenaze namazlarının ardından Karşıyaka Mezarlığı’nda toprağa verildi.

25 Nisan 1940 tarihinde Bulgaristan Razgrat Bisertsi’de doğdu. Razgrat Pedagoji Okulunu bitirerek öğretmen oldu (1960). Sekiz yıl öğretmenlik, okul müdürlüğü yaptıktan sonra gazetecilik mesleğine geçti (1968). On sekiz yıl Sofya’da yayımlanan Yeşil Işık gazetesinin Sliven ve Burgaz/Burgas muhabiri olarak görev yaptı. Bulgaristan Gazeteciler Derneği Sliven Şubesinde Genel Sekreter olarak hizmet verdi (1976-1980). Türk adlarının Bulgar adlarıyla değiştirilmesine karşı çıktığından 1985’te tutuklanıp Belene Cezaevinde yatırıldı. İşkence gördü. Bir yıl sonra Sofya’ya getirilip Montana şehrinde bir köye sürgün edildi (1986). Burada da rahat bırakılmadı. Türkçü tutumundan dolayı sınır dışı edildi ve Türkiye’ye geldi (1989). Ankara’da çevirmenlik, İngilizce öğretmenliği yaparak geçimini sağladı. T.C. vatandaşlığına kabul edildi. İLESAM, TÜRKSAV (Türk Dünyası Yazarlar ve Sanatçılar Vakfı) gibi kuruluşlarda Yönetim Kurulu üyeliği yaptı. Ankara’da yaşıyordu.

Ortaokul sıralarında yazmaya başladı. Hikâye, yazı ve halk kültürü derlemeleri, 1954 yılından itibaren, henüz 14-15 yaşlarında Bulgaristan’da Tuna Gerçeği, Halk Gençliği, Yeni Işık, Yeni Hayat, Slivensko Delo gazete ve dergilerinde yayımlandı. Bulgarcadan Türkçeye, Türkçeden Bulgarcaya çeviriler yaptı. Memduh Şevket Esendal’ın bazı hikâyelerini Bulgar okuyucuya okutmayı başardı. Türkiye’de yaşamaya başladıktan sonra yoğun ve yaygın yayın hazırlama imkânına kavuştu. Hikâye ve çevirileri, makaleleri Türk Dili, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat, Türk Edebiyatı, Yeni Ses, Yüce Erek, Tuna, Balkanlarda Türk Kültürü, Kardeş Kalemler, Diyanet Avrupa, Diyanet Avrasya, Diyanet Çocuk, Balkanlılar, Damar, Bizim Külliye, Alternatif Sanat, Karınca, Evlad-ı Fâtihan gibi dergilerde yer aldı. Yurt dışında da yayın hayatını sürdürdü. Şafak (Yunanistan), Birlik, Sesler (Makedonya), Bay (Kosova), Oğuz Yurdu, İstidad (Azerbaycan), Ümit, Kaynak, Gönül, Balon, Deliorman, Hoşgörü, Jajda, Avtograf, Slivensko Delo (Bulgaristan) dergi ve gazetelerinde edebî ürünlerini yayımladı. Bulgaristan’da İslam Beytullah, Türkiye’de ise İslam Beytullah Erdi imzasıyla tanındı.

ESERLERİ, tür ve ilk baskı yıllarına göre şöyle sıralanabilir:

Hikâye: Gelinuçtu (1998), Tutuk-lunun Sevgilisi (2003), Vicdanın İsyanı (Bakü, 2001), Beleg ot Roza (Sofya, 2004), Yaşamak Hakkı (Bakü, 2005), Gümüş Kak-malı Ağızlık (2007, gezi notları da var).

Roman: Aşkı Arayanlar (2000), Uzun Bir Gece (2009).

Anı, Araştırma: Güneşi Ararken (1996), Bisertsi’ye Hiç Gittiniz mi? (2006).

Deneme: İnsanı Düşündüren İnsan (1997), Sınırlar Ötesinde Türk Kalmak (2009).

Gezi: Romanya ve Bulgaristan Yolla-rında Yirmi Beş Gün (2011).

Röportaj: Po Horizontite na Sveta/Dünya Ufuklarında (Sliven, 1982).

Çeviri: 

a. Türkçeden Bulgarcaya: İslam Mutluluk Yolu (2002), Özet Olarak İslam (2002), Kur’an Okumaya Giriş (2003), Te-mel Dinî Bilgiler (2003).

b. Bulgarcadan Türkçeye: Balkan Ül-kelerinden Masallar (2003), Özüne Dön Halkım (2004).

Hakkında, Yrd. Doç. Dr. Nazlı Rânâ Gürel ve Yrd. Doç. Dr. Zeki Gürel'in yaz-dığı İslam Beytullah Erdi / Hayatı, Sanatı ve Eserleri adlı kitap 2012 yılında Ankara'da yayımlandı.

Rusça ve Bulgarca biliyordu. 

İki defa evlendi. Son eşi Fahriye Hanım’dır. İlk evliliğinden kızı Nevin ve oğlu Alper, ikinci evliliğinden de kızı Çiğdem bulunmaktadır.

Bulgaristan Türk edebiyatının önde gelen kalemlerinden biriydi. Eserlerinde Bulgaristan Türklerinin yaşadıklarını etkili bir biçimde anlattı. Hikâye ve romana yansıtmayı başardı. Ruhu şad olsun!