POMAK MÜSLÜMAN KARDEŞLERİMİZE YAPILAN ZULMÜN İTİRAFI

Ние, християните, сме виновни за помашкия етнос

С доц. Илона ТОМОВА от Института за населението и човека към БАН разговаря Светослав Метанов

- Доц. Томова, преброителните карти в интернет предизвикаха оживена дискусия. Там са записани американски и африкански етнос. Има ли такива?

- Няма, разбира се! По принцип при преброяванията, когато отиде преброителят и попита каква е вашата етническа принадлежност, е длъжен да запише точно отговора на преброяваните лица. След това вече идва класификацията. Тогава вече отговорите ще бъдат представени по един или друг начин. След 1992 г. редовно между 60 000 и 70 000 души на въпроса не за религиозната, а за етническата принадлежност, казват “българо-мюсюлманин”, “помак”, “ахрянин”. Това са големи натрупвания. 60 000 това са повече, отколкото всички евреи, арменци, руснаци, гагаузи, каракачани и власи, взети заедно.

- Това достатъчно ли е, за да приемем, че има българо-мохамедански етнос?

- Не. Колегите от НСИ са длъжни да запишат така. Когато после те подават информацията в официален вид, тази графа не излиза като “българо-мохамедани”. Ако са се самоопределили твърдо като “турци”, въпреки всички колебания на преброителите, се записват като турци. Записаните като “българо-мохамедани” отиват в графата “българи”. Тази специфична информация от анкетите може да отиде при политици и учени. За нас това е много важно.

Какво всъщност ни казват хората, когато посочат - “аз не съм българин, аз съм помак, мюсюлманин”. Те дават няколко знака. Единият е - аз държа на своята мюсюлманска група и на различията, които имаме. А за това има куп причини - чувство за подцененост, изключване от обществото, от управленски позиции, кариерно развитие, равноправно отношение. Това е знак, че има проблем.

- Записването на графа “българо-мохамедани” като алтернатива на “българи” не задълбочава ли проблема?

- В НСИ по този начин просто си облекчават работата, вместо после да ги вадят от графа “други”. Става дума за последваща обработка. Това вероятно е и причината да запишат формулировки като “американец” и “африканец”. У нас идват малко хора от различни африкански страни и се търси обединителния признак континент. Иначе сте абсолютно прав - няма нито африкански етнос, нито африкански език. Абсурдна е и формулировката “херцеговски” етнос. Бялото братство също не може да е религия. Колкото до българо-мохамеданите, това наистина е много чувствителен въпрос. След първата Балканска война се присъединяват обширни територии в Родопите, по поречието на Места и Струма, където има мюсюлманско население, което говори български. Македонските чети там са изпращали своите юнаци и се осъществява първото им покръстване. След това десетилетия наред, като погледнем как върви идентификацията на тези хора, ще забележим, че там, където е имало най-голямо насилие, те не са станали българи. Правят се опити още през 1912 г., след това през 1940 г. отновоняма никакъв успех, през 1968 г. пак им се сменят имената. И какъв е ефектът - там, където е имало най-голямо насилие и кръв, тези хора отказват да се признаят за българи. Страшимиров казва: “Насилието върху тях беше толкова жестоко и беше подтикнато преди всичко от алчност и после от глупост и лошота. И после тези хора казват - да ни вземе който и да е, да не ни вземат българи.” Това той го пише през 1913 г. като потресен интелектуалец. Насилието тогава е родило отказа от българска идентичност. За мен е много важно като учен да получа данните каква част от хората в Родопите, Пирин, а и в Ловешко са се самоопределили като помаци, за да мога да видя динамиката на групата. Колко от тях се самоопределят като турци? Какво е станало с тях? Дали са напуснали страната, или вече се самоопределят просто като мюсюлмани. Възможно е да установим, че една голяма част все повече се идентифицира като българи, доколко силни са миграционните процеси сред тях и т.н.

- След катобезработицата в тези региони е висока, вероятно става въпрос за икономическа емиграция?

- Емиграцията винаги започва като икономическа. Но трябва да се изследват групите, които дават най-голяма емиграция. При българите мюсюлмани наблюдаваме висока миграция. През 90-те години именно те най-много подаваха документи за американска зелена карта.

Когато сега преброителите ги срещнат по родните места, една голяма част могат да се самоопределят като американци. Преди време имах любопитен случай. Аз това “американец съм, не съм българин” преди време го чух от едно българче от Пловдив, което правеше докторантура в САЩ. Четири години бе прекарал там и напетата бе дошъл на колегиум в Будапеща и твърдеше, че е американец българофон. Бяха му достатъчни 4 години докторантура, за да престане да бъде българин, каквито са били предците му поколения наред.

- Какво доказва това?

- Тези българи мюсюлмани, които са се чувствали жертва на много силен натиск и на социално изключване, лесно стават испанци, португалци и т. н. В много по-голяма степен децата им ще останат в чужбина и няма да се върнат. А това е изключително лоялно население. Много дисциплинирано и трудолюбиво. Когато те казват - помак съм, те дават знак, че държавата не прави нужното, за да ги приобщи. Това трябва да имат предвид политиците.

- През 70-те години в Югославия Тито създаде националност мюсюлмани и видяхме 20 г. по-късно до какви кръвопролития доведе това?

- При преброяванията навсякъде по света на въпроса за етнос се записва начинът, по който човек се самоидентифицира. Но пак казвам, тези данни не са за публична, а за чисто научна употреба. По този начин могат да се набележат и ефективни политики за приобщаване. Трябва да престане лейбълизирането и заклеймяването на тези хора като нелоялни български граждани, родоотстъпници и предатели. Вчера четох форума на “Труд” и там един българин мюсюлманин бе написал, че винаги с гордост се е самоопределял като такъв и че всичките му усилия са били отдадени на тази страна. Тези хора се боят от говоренето в медиите и от политици като Волен Сидеров, Красимир Каракачанов, Яне Янев - само могат да доведат до нов натиск върху групата. Когато ние ги изключваме, те се самозатварят.

- Какво е решението?

- Просто трябва да бъдат равноправно включени във всички сфери на социалния живот и на всички нива. Те не трябва да чувстват пречки в професионалното си израстване заради това, че са мюсюлмани. Не трябва да мислят, че няма да бъдат избрани на високи постове заради религията си. Не трябва да бъдат обиждани в детската градина, в училището и в университета за това, че са такива. Не трябва да срещат административни трудности. Не може чиновник от Гоце Делчев да отсъди и да казва - няма да правим средно училище в Корница, Брезница и Лъжница, защото искаме децата ви да слязат в града, а не да получават образование в затворени ниско културни общности. Ние искаме да махнем децата оттам, за да можем да им повлияем. Това обижда. Там има над 2000 деца. Когато ти им кажеш, че няма да направиш училище, ефектът е обратен. Тези деца просто няма да получат никакво образование. Ще спрат да учат след 8-и клас. Всички тези, които крещят: помаците не са добри българи, пращат децата си да учат в чужбина и може би те никога няма да се върнат.

- Добре, но ако използваме термина “българо-мохамедани”, би трябвало да има етноси “българо-православни”, “българо-католици”, а аз може би трябва да се самоопределя като “българо-атеист”?

- Пак казвам, това е голяма група от хора, около 70 хиляди души. Идентичността не е фиксирана категория. Тя е променлива. Когато Гърция започна да полага грижи за каракачаните, те престанаха да се пишат като българи и все по-често се самоопределят като каракачани или гърци. Същото може да се каже за македонците. През 1992 г. за такива се обявиха 10 000 души, а през 2001 г. - само 5000. Тези процеси трябва да се следят внимателно. Ако в тези райони има засилени инвестиции, изграждане на инфраструктура и повече работа, това води до промяна на идентичността и до приобщаване.

www.trud.bg

Hüseyin Mevsimle "Bogdan Filov Günlükleri" üzerine yapılmış bir söyleşi

Българистът Хюсеин Мевсим е удивен от делото на археолога политик

Хюсеин Мевсим е роден през 1964 г. в кърджалийското село Козлево. Завършил е българска филология в пловдивския университет „П. Хилендарски”, а понастоящем е доцент в катедрата по български език и литература към анкарския университет. Поет и преводач - главно на поезия и драматургия – негово дело са преводите на Ст. Стратиев, Ст. Цанев, Хр. Бойчев, Антон Баев, а сега и на дневниците на Богдан Филов.

- Защо дневниците на Богдан Филов в годините на Балканската и Първата световна война? Какво лично вас ви провокира, за да посегнете към книгата?

- Дневниковите записки и описания на Филов за Балканските и Първата световна война, а така също документалните свидетелства на други български учени и преподаватели за въпросните събития, над които в момента работя и предстои скоро да бъдат издадени на турски, съдържат неимоверно ценна информация и данни, допринасящи за възстановяването на представата за, най-общо казано, културните паметници на Балканите.

- С какво мислите, че ще заинтригуват турските читатели?

- Струва ми се, че дневниците на световноизвестния български учен предполагат три възможни и противоречиви прочита, три ракурса. По-конкретно, някои читатели няма как да не оценят дейността на Филов по описването, регистрирането и опазването на културно-историческите паметници като твърде полезна и навременна. Благодарение на неговата активност и застъпничество много паметници са запазени, той предотвратява тяхното безследно изчезване или физическо унищожаване. Да си припомним само писменото му обръщение към военните власти с настоятелната молба да се предприемат строги мерки за опазването на джамията "Селимие" и нейната изключително богата на ценни ръкописи библиотека; за предотвратяването на граничещото с вандалщина нехайно отношение на цивилни и военни лица към ориенталските килими в Егейска Македония. Другият прочит е предназначен повече за историци на изкуството и предлага рядка възможност за реставриране на знанията и представите за култово-архитектурни паметници на траки, римляни, византийци, османски турци и др. в описаната география. В това отношение безценни са фотографиите му, малка част от които са приложени в книгата, а като цяло предстои да бъдат отпечатани в един албум от Турското историческо дружество. Третият прочит е, че по време на Балканските войни българските военни и цивилни власти са изнесли много ценни исторически, етнографски и археологически старини, проявили са едва ли не грабителско отношение спрямо копринени килими, оръжия, трофеи, свещени ръкописи и т.н.

- Смятате ли, че до известна степен българите са длъжници на г-н Филов? Заради политика Филов загърбваме историка и археолога от световна величина. Политическата сянка на Филов се оказа по-дълга от академичната. Какво мислите за това?

- Съгласен съм, че Филов е археолог и историк на изкуството от световна величина. Жалко, че до промените нямаше как да бъде опознат като такъв. Изключително трагична и определено поучителна е съдбата му в политически план. По моему изходът е в преодоляването на едностранчивото разглеждане и оценяване на дадена личност. Преиздаването на трудовете му безспорно ще спомогне за отърсването на учения от надвисналата над него дебела политическа сянка.

- Мен лично ме изненада заглавието на преводната ви книга - Rumeli'nin Esaret Günleri - за читателите ни ще преведа – "Румелия в дните на робство". Дневниците, събрани от Петър Петров през 1993 г., излязоха под заглавие "Пътувания из Тракия, Родопите и Македония". Кое ви накара да се спрете на такова заглавие и мислите ли, че то по-точно отразява същността на съдържанието им? Да не забравяме, че Македония продължава да бъде една от най-тъжните и романтични страници в българската история!

- Предложеното от мен заглавие бе "Дневниците на Богдан Филов", но колегите в издателство "Тимаш", може би най-голямото в момента в Турция, в последния момент са проявили инициатива и са се спрели върху един по-гръмогласен вариант. Не е трудно да предположим, че с такова ударно заглавие се цели и заковаването на читателското внимание.

- Неотдавна в Турция излезе книгата ви Bulgar Gözüyle Bursa (“Бурса през български очи”), в която, опирайки се на пътеписи и спомени от Никола Начов, Васил Кънчов и Петър Даскалов, давате ценни сведения за града от онова време. За мен беше любопитно, сравнявах написаното от вас с това на един друг автор - американец от гръцки произход, чийто корен е от Бурса - Джефри Еугенидес! Работейки над книгата, срещнахте ли нещо, което ви изненада, което не сте очаквали?

- Тази книга е първата стъпка от обхватния ми проект под работното заглавие "Анатолия и Румелия през български очи", в който включвам предимно документална литература, а именно – спомени, очерци, пътеписи, биографии, описания на градове и местности... – от български автори с различно място в йерархията на националната литература за исторически и географски реалии в пределите на Османската империя или Република Турция. След Бурса предстоят книги за Одрин, Истанбул (предвиждам да бъдат поне в три тома, като първият е под печат в издателството на Турското историческо дружество в Анкара и включва Ефрем Каранов, Михаил Маджаров и Никола Начов). Надявам се да изложа българския поглед и оценка върху събитията, за които в турските научно-изследователски среди съществува оскъдна представа. А този поглед, особено през XIX в., е изключително важен, понеже е "вътрешен", а не "външен", какъвто например е погледът на един френски или английски пътеписец, описал Османската империя.
Причините, поради които тримата автори пътуват и пребивават в Бурса, са различни и твърде интересни. Първо се пътува до Истанбул, оттук с кораб през Мраморно море до градчето Мудания, а останалото 40-километрово разстояние се изминава с файтон или влак. Например Н. Начов, който е от Калофер и ни е познат с разностранните си изследвания върху Българското Възраждане, тръгва за Бурса през размирната за Балканите и Мала Азия 1879-а, веднага след Руско-турската война, за да потърси наследството на баща си, починал в Бурса, където бил известен абаджия. На място той установява наследството, което се състои от кантори в прочутите търговски копринени центрове и ханове на първата османска столица. Междувременно авторът, за пръв път излизащ от пределите на родния си край, решава да си води бележки, в които отразява до най-малки подробности своите впечатления от посетените места, превърнали се днес в ценен източник за възкресяването на социалния, търговския, транспортния живот в Османската империя през онези години. Самият факт, че са написани от 19-годишния силно впечатлителен младеж, без да преминат през ситото на предубедителното и тенденциозно отношение, по моему още повече остойностява тези "пътни бележки". Васил Кънчов пък, оставил фундаментални трудове за етнографията и демографията на Македония и убит твърде нелепо (1902) в кабинета си като министър на просвещението в правителството на Ст. Данев, посещава Бурса и близките градчета през 1899 г., като особено стойностни са описанията на ландшафта и сведенията, които предлага за училищата и състоянието на учебно-образователното дело в града. Неговият своеобразен пътепис е публикуван за пръв път в сп. "Българска сбирка". Докато Петър Даскалов се озовава в Бурса през 1909 г. като кореспондент на всекидневника "Вечерна поща" и в поредица от материали под заглавие "Надникване в Анадола" отразява не само впечатленията си от Второто бурсенско търговско-промишлено изложение, но много живо описва самия град, атмосферата и архитектурните му забележителности.

- И тримата автори описват уникалното местоположение на града – в полите на Улудаа – Олимпос и на 18-20 км от Мраморно море, с лековитите му води, с дъхавите праскови, с кестените и черниците, от които се приготвя чудесно сладко, с бубарството – Каза хан – последната спирка по Пътя на коприната. Но аз мисля, че Бурса е скъпа на нас българите и с друго, сигурна съм, че се досещате!

- Вероятно намеквате за асоциацията, която планината поражда с манастира "Полихрон", и съответно – делото на Кирил и Методий, а също и архитектурно-религиозния комплекс "Мурадие", където се намира гробът на принцеса Мара, дадена за съпруга на Мурад I.
Защо да крия – Бурса ми е слабост, но тогавашна Бурса е едно чудесно потвърждение на думите на Солмаз Камуран, познати вече и на българските читатели, че "всички хора са братя под едно небе, с един Бог над тях".
Авторите са впечатлени от космополитния дух на града, в който турци, арменци, гърци, евреи и българите абаджии съжителстват прекрасно. Начов например посещава обителта на мевлевийските дервиши, гледа изпълненията им, наблюдава живота в града по време на Рамазана, обикаля околните села във връзка с вересиите на баща си и оставя безценни наблюдения за състоянието и поминъка им. Даскалов не се чувства чужд в Бурса, защото на всяка крачка се среща с изселници от България, и той се гордее, че те са "културтрегерите на прага на Азия".

- Сведенията за Османската империя през последните години на XIX и началото на XX век от български и сърбохърватски източници са малко ограничени за специалистите. Вашата книга безспорно е един принос, запълва една празнина. Какви са отзивите на академичната общност? Берете ли вече "плодовете" на труда си"?

- Книгата започва с предисловие, в което като основна "ахилесова пета" на османската историография отчитам недостатъчното познаване и боравене с източниците на български, сръбски, хърватски и словенски език. Преодоляването на този недостатък ще спомогне много за разностранното осветляване на събитията. Знаете, че колкото повече и различни погледи има върху едно събитие, толкова повече се увеличава вероятността за неговото обективно осветляване.
Освен широката читателска аудитория книгата привлече вниманието на изследователските кръгове, тя съдържа неоценим материал за краеведите и много бързо навлезе в научно обръщение. За нея се появиха рецензии в "Хюрриет" и притурката за литература на "Джумхуриет", скоро ще бъде представена пред читатели в Бурса и Анкара.

- Книгата е част от проекта ви "Румелия и Анатолия през български очи". Мислили ли сте да я представите на българските читатели? Ако е така, нашите приятели от издателска къща "Памет", издаваща предимно историческа и биографична литература, с радост биха ви помогнали!

- Това е интересна идея, над която непременно си струва да се помисли. Текстовете в книгата ми, а и тези, които ще включа в предстоящото разширено издание, са разхвърляни в различни периодични издания от началото на миналия и по-миналия век, така че тяхното събиране на едно място и представяне би представлявало интерес и за българския читател и изследовател.

- Бяхте официален преводач на срещата между българския и турския премиер в Анкара. Безспорно знаете повече от всички нас за какво са си говорили, но аз, разбира се, не питам за това! Как виждате развитието на по-нататъшните отношения между България и Турция?

- Като човек, роден в едната и живеещ в другата страна, свързан емоционално, рационално и професионално и с двете, много бих искал, въпреки историческите наслоения, негативизма, закостенелите предразсъдъци, от които произтича и така характерната за балканеца омраза към съседа, отношенията между двете да се развиват добре, като всички въпроси се решават по пътя на добронамерения диалог, разбирателството и дипломацията. И да се полагат упорити усилия за взаимното опознаване на културите, изкуствата, традициите и т.н.
Söyleşiyi yapan: Panayotka Panayotova
Kaynak: www.novinar.net

"Çingene olmak zor ama hem Çingene hem Müslüman olmak daha zor"

Bulgaristan'da 1998'de parlamentoya seçilen; ancak polisin, Çingene mahallesinde uyuşturucu sattığını tespit edip failleri tutuklattırınca hedef haline gelen Bulgaristan Çingenelerinin lideri Assen Christov, Vakit'e çarpıcı açıklamalarda bulundu.

MEHMET NEDİM ASLAN/LONDRA
Dünyanın her tarafına dağılmış bir toplululuğu oluşturuyor Romenler ya da daha sık kullanımıyla Çingeneler. 11. yüzyılda Hindistan'dan yola Çingene halkı İran ve Türkiye üzerinden Avrupa'ya yayıldı. Ortaçağ Avrupası'nda yaşadıkları ülkelerde katliamlara uğradı. Nüfusları tam olarak bilinmese de 5 milyona yakın bir topluluk oldukları tahmin ediliyor. Hitler'in Avrupa'ya hakim olduğu dönemde 1 milyona yakını 'Ari ırkı kirletiyor' diye gaz odalarında yakıldı. Ancak bugün Çingeneler için ne bir 'Çingene Soykırımı'nı anma törenleri düzenleniyor ne de böyle bir soykırım yapıldığından kimsenin haberi var.

ÇİNGENELER PİZZA YEMEZ
Yaşadıkları her ülkede geçmişte ve günümüzde hep 'aşağı bir topluluk' olarak görüldü. Çoğu kimsenin onlarla belki hiç iletişimi olmamıştır ama 'onları nasıl tanımlarsınız' diye sorulduğunda da en çok duyulan ya da duyulacak kelimeler 'kirli', 'hırsız', 'tembel', 'çalgıcı', 'falcı' olacaktır. Onlarla ilgili bir sohbet yapıldığında “Çingeneler çalışmaz”, 'Çingeneler okumaz” en çok kullanılan cümlelerin başında geliyor. Assen Christov da buna pizzasını yerken “Çingeneler pizza yemez”i de ekliyor gülerek.

“ELİNDE KİTAP OLAN TEK ÇİNGENE BENDİM”
5 Mart 1967'de Bulgaristan'ın Varna kentinde 5 kız 5 erkek çocuklu bir Çingene ailesinde dünyaya geldi Assen Christov. “Benim asıl ismim Hasan ama Bulgarlar Müslüman isimlerini değiştirince benim ismimi de Assen yaptılar” diyor Christov. Babası öldüğünde 9 yaşında olan Hasan, ailesinden gizlice okula gittiğini söylüyor. “Elinde kitap olan tek Çingene bendim. Okumayı çok seviyordum. Annem ve babam okula gittiğimi bilmezdi” diyen Christov, okulda kendisinin nasıl karşılandığını şöyle açıklıyor: “Ben Çingeneyim dediğimde Bulgar öğretmenler bana 'sen Çingene değilsin, sen Bulgarsın. Çingeneler okumaz, sen okuyorsun' derlerdi.”

HEM ÇİNGENE HEM MÜSLÜMAN OLMAK ÇOK ZOR
Gittiği okulun en parlak öğrencilerinden biri olan Hasan'ın ismi 1981'de Assen olarak değiştiriliyor. “Bulgaristan'da Çingene olmak zor ama hem Çingene hem de Müslüman olmak daha zor” diyor eski Hasan yeni Assen. Askere gittikten sonra Varna'ya dönen Assen Christov, önce belediye meclis üyesi ardından da 21 yaşında Varna'daki Kamenar Belediye Başkanı seçiliyor. 'Okumuş Çingene' olarak tanınan Assen, kısa sürede büyük başarılara imza atıyor belediye başkanlığı döneminde. Çingeneler arasında adeta bir 'efsane' olan Christov, 1998'de Bulgaristan Parlamentosu'na seçiliyor.

POLİSLERİ ŞİKAYET EDİNCE HAYATINDAN OLUYORDU
Çingenelerin en fazla baskı ve şiddete maruz kaldığı ülkelerin başında gelen Bulgaristan'da parlamentoya seçilen ilk Çingene milletvekili olan Christov, Çingenelerin iş ve eğitim olanaklarından yararlanması için önemli çalışmalar yaptığını söylüyor. Ancak bu çalışmaları uzun sürmüyor. “1999'da Çingenelerden bir mesaj aldım. Bana 'Polisler gelip Çingene mahallelerinde çocuklara uyuşturucu satıyorlar' dediler. Ben de o mahalleye gittim ve polisleri suç üstü yakaladım ve isimlerini aldım” diyen Christov'un bu davranışı neredeyse hayatına mal oluyor.

KIZI ÜÇ YIL BOYUNCA KONUŞAMADI
Sonrasında olanları ise şöyle açıklıyor: “Polislerin bu olayını Meclis'e taşıdım ve Meclis'te büyük tartışmalar oldu. İçişleri Bakanı yanıma gelerek 'Keşke böyle yapmasaydın' diyerek beni uyardı. Bir hafta sonra da karıma ateş açtılar. Benim de içinde olduğumu düşünerek arabamı taradılar. Karım yaralandı, kızım üç yol boyunca konuşamaz oldu. Biz de bu olaydan sonra 2000 yılında İngiltere'ye kaçtık.”

“ARTIK DİPLOMALI BİR ÇİNGENEYİM”
Bulgaristan'da ölümden dönen Christov İngiltere'deki iltica başvurusu kabul edildikten sonra üniversite eğitimine başlıyor. Liverpool kentinde İçişleri Bakanlığı'na bağlı 'Suç Kayıtları Bürosu'nda görev yapan Christov, üniversite eğitimini de İngilizce Dili üzerine yapıyor. “Artık diplomalı bir Çingeneyim” diyor Christov gülerek.

İSLAM İNSAN HAKLARI KOMİSYONU'NA BAŞVURDU
İngiltere'ye yerleştikten sonra Bulgaristan'da yaşayan Çingenelerin yaşadığı sorunları unutmamış Christov. İnternette forum sitelerinde Bulgaristan'daki Çingenelerin dramına dikkat çeken Christov, bununla da yetinmeyip insan hakları ve yardım kuruluşlarına başvurmuş. Üç yıl önce de Londra'daki Islamic Human Rights Commission (İHRC) isimli insan hakları kuruluşunun kapısını çalmış. “İlk defa bir kuruluş bizi böyle sıcak karşıladı ve sorunlarımızı içten dinledi” diyor Christov. İHRC de Bulgaristan'daki Çingenelerin sorunlarını yerinde tespit için derneğin Kampanya Direktörü Seyfettin Kara'yı Varna'ya gönderiyor. Christov ile birlikte iki defa Bulgaristan'a giden Kara, Çingenelerin yaşadığı insanlık dışı durumu bir rapor haline getiriyor.

ÇİNGENELERİN DRAMI RAPORLAŞTI
“Avrupa'nın Utancı: Müslümanlara Karşı Nefret ve Bulgaristan Çingeneleri” ismi taşıyan 40 sayfalık raporda, Çingenelerin hem etnik hem de dini ayrımcılığa ve ırkçılığa tabi tutulduğu birinci elden aktarılıyor. Çadır ve kulübelerde yaşayan ve eğitim, iş olanaklarından yoksun Çingenelerin AB üyesi Bulgar Hükümeti tarafından adeta bilerek yüz üstü bırakıldığı tanık ifadeleriyle gösteriliyor raporda. Kara'nın Varna'ya giderek Çingenelerin dramını yerinde görmesine vesile olan Christov şöyle diyor: “Belki bana bakıp Çingene değil, diyorsunuz. Ama ben bir Çingeneyim, sadece, koşullarım daha iyi. Ama Bulgaristan'da yaşayan yüzbinlerce Çingene çok kötü durumdalar. Kulübelerde yaşıyor insanlar. Su yok, elektrik yok, iş yok. Bulgar Hükümeti bu insanlara hiçbir yardımda bulunmuyor.”

TÜRKİYELİ KARDEŞLERİNE ÇAĞRI
IHRC'nin Çingenelerin sorunlarına yönelik ilgisinden memnun olan Christov, daha fazla kişi ve kuruluşa duyurmak için çabalarının süreceğini söylüyor. Türkiye'deki insan hakları ve yardım kuruluşlarının da “Bulgaristan'da zulüm gören kardeşlerini unutmasınlar” diyerek göreve çağırıyor. “Çingeneler daha aşağı bir halk değil. Çünkü dinde ırkların birbirinden üstünlüğü diye bir şey yok. O yüzden bize önce insan olduğumuz için sonra Müslüman olduğumuz için kardeşlik elini uzatsınlar.”
VAKİT GAZETESİ - TÜRKİYE, 7.03.2010

AHMED DOĞAN

Kim kimdir? serisinden 1992 yılında İliana Benovska'nın Hak ve Özgürlükler Hareketi lideri Ahmed Doğanla yaptığı söyleşi. Kitap 126 sayfadan oluşuyor. Tamamen soru - cevap. Kitap çok enteresan. İnşallah vaktimiz olursa sitemize yüklemeyi düşünüyoruz. Bulgarca bilmeyen okurlarımız bizi affetsinler. BTG
Тази книга ще ви срещне с Ахмед Доган — лидер на Движението за права и свободи.
Силен политик,
човек, който кове сам съдбата си,
харесващ у себе си своята задълбоченост
и адекватно поведение, прекалено доверчив в личния си живот,
със силна воля и стабилен характер,
живял труден живот до днес,
познал горнилото на живота,
бохем по природа,
но познат като затворен и мълчалив човек,
комуто не липсва самочувствие,
философ, влюбен в голямата наука,
„непослушен” политик, играещ съществена роля в днешния политически живот на България, човек, който при никакви обстоятелства не иска да наведе глава, който застава винаги на страната на по-слабия ...
Кой е Ахмед Доган?

HÜRRİYET'İN J. JELEV İLE YAPTIĞI RÖPORTAJ

RÖPORTAJIN TAMAMINI OKUMAK İÇİN:
http://www.hurriyet.com.tr/gundem/11866354.asp?gid=233

ÖNEMLİ BİR NOT: HÜRRİYET'İN BULGARİSTAN'IN İLK DEMOKRAT CUMHURBAŞKANI DR. JELÜ JELEV İLE RÖPORTAJ YAPMASI ÇOK GÜZEL VE YERİNDE BİR DAVRANIŞ. ANCAK BULGARİSTAN TÜRKLERİ YERİNE "BULGAR TÜRKLERİ" İFADESİNİ HALA KULLANMAYA DEVAM ETMESİ YANLIŞ.BİR ÇOK DEFA TÜRKİYE'DEKİ DERNEKLER BU KONUDA ÇOK GAYRET SARFETTİLER ANCAK TAM BAŞARILI OLAMADIKLARINI GÖRÜYORUZ. BU ŞUNA BENZİYOR, ALMANYADA YAŞAYAN TÜRKLER İÇİN "ALMAN TÜRKLER" DENMESİ...BÖYLE BİR TABİR DUYDUNUZ MU? BİZ DUYMADIK. GENELDE ALMANYADAKİ TÜRKLER DENİR. İNŞALLAH BİR GÜN BU DA DÜZELİR. BTG

Bulgaristan Baş Müftüsü:Yönetim Müslümanlara baskı uyguluyor

Türkiye'de yayınlanan Milli Gazete'de Başmüftü Mustafa Hacı ile yapılmış bir mülakat yayınlandı. Okurlarımıza sunuyoruz.

Bulgaristan Türkiye'nin Balkanlar'a ve Avrupa'ya açılan kapısı. 1997 yılının Kasım ayında Bulgaristan Müslümanlarının baş müftülüğüne seçilen Mustafa Hacı ile Müslümanların son durumlarını konuştuk.

Röportaj: Selami Çalışkan

- Hocam, Bulgaristan'da 1990'a kadar sosyalist rejim hakimdi. Ancak Doğu blokunun dağılmasıyla birlikte bu ülkedeki sosyalist rejim de çöktü biliyoruz. O zaman Müslümanlara yapılan baskılar da devam ediyor mu?

Müslüman Türkler üzerindeki resmi baskı ve zorla Bulgarlaştırma uygulamaları eskisi kadar devam etmiyor. Genel hürriyetler yönünden geçmişe göre daha rahatız. Müslümanlara kendi baş müftülerini seçme hakkı tanındı. Komünist rejimin hakim olduğu dönemde devlet Müslümanların başına genellikle dinle ilgisi olmayan, içkiye düşkünlüğü yüzünden istihbarattan atılan Nedim Gencev gibi birini getirmişti. Komünist rejim çökünce ilk baş müftülük seçiminde Fikri Salih, 1997'nin Kasım ayında yapılan seçimlerde de ben seçildim.

- Bulgaristan'ın toplum nüfusu ve ülkedeki Müslüman nüfus hakkında bilgi verir misiniz?

Sekiz milyona yakın bir nüfusa sahip olan bu ülkede halkın yaklaşık % 25'ini Müslümanlar oluşturuyor. Resmi istatistiklere göre 1 milyon 300 bin Müslüman var. Ama gayri resmi kaynaklara göre Müslümanların nüfusu 2 milyondan az değil. Şu anda 1250 civarında camimiz, 250 civarında mescidimiz, 3 tane İmam-Hatip Lisemiz var. Bu okullardaki öğrencilerimizin sayısı 4 bin civarında. Yüksek İslam Enstitüsü'nde de 80 civarında öğrencimiz var. Aynı zamanda hafız yetiştirme kurslarımız var. Müslümanların çoğunluğunu Türkler oluşturuyor. Bunların yanı sıra Pomak, Makedon, Tatar ve Çingene asıllı Müslümanlar da var.

- Bulgar Yönetimi Müslüman azınlığa ne gibi zorluklar çıkartıyor?

Sofya'da İslam Sitesi ve Kültür Merkezi yapmak istedik. Maalesef Sofya Belediyesi'nden izin alamadık. "Sofya'da Osmanlı'dan sonra hiçbir zaman 2 cami olmamıştır. İkinci camiye müsaade etmiyoruz" dediler. Burgaz vilayetinde herhangi bir cami yok. Orada cami inşaatı başlattık. Maalesef orada da cami inşaatını durdurdular. Başka yerlerde de cami için başvurduğumuzda müsaade etmiyorlar. Bunun yanında okullarda başörtüsü yasağını hortlattılar. Bazı yerlerde hocalarımızı kökten dinci damgasıyla susturmaya ve görev yapmalarını engelliyorlar. Bir yandan da Müslüman yoksul dindaşlarımız üzerinde misyonerlerin hrıstiyanlaştırma faaliyetleri sürüyor. Maddi yardım karşılığında İslamiyeti terk edip, Hrıstiyanlığa geçmelerini teklif ediyorlar. Broşürler ve kitaplar dağıtıyorlar. Konserler düzenliyorlar. Bizde tabi bunlara karşı kitapla, camiyle, vaazla durmaya çalışıyoruz. Şu ana kadar cami olmayan yerlerde cami yapmaya çalışıyoruz. Yaz Kur'an Kursları açmak istiyoruz.

- Türkiye'den size yardım geliyor mu?

Allah razı olsun, Türkiye'den Diyanet Vakfı'ndan hoca geliyor. Kur'an-ı Kerim ve Elif-Ba cüzleri geliyor. 11 Eylül hadisesi yaşanana kadar Suudi Arabistan'dan da yardım geliyordu. 11 Eylül hadisesinden sonra yardım kesildi. Şimdi orada okumaları için öğrenci bile gönderemiyoruz.

10 yıldan fazla bir süredir eğitim veriyor

- Mustafa Hacı bu makama nasıl geldi?

Bulgaristan'da komünist rejim öncesinde yetişmiş alimlerden ders alarak kendimi yetiştirmeye çalıştım. Kızıl rejimin çökmesinden sonra da Ürdün'e giderek Şeriat Fakültesi'nde eğitim gördüm. İlk kongrede kendisine baş müftülüğe aday olmam teklif edildi. Ancak ben biraz daha tahsil yapmak ve ilmi düzeyimi yükseltmek istediğimi bildirerek bunu kabul etmedim. Bulgaristan hükümeti her ne kadar baş müftülük makamını resmi olarak tanısa da Müslümanlara maddi bir desteği olmuyor. Dolayısıyla dini hizmetlerin tamamının Müslüman halkın maddi destekleriyle yürütülmesi gerekiyor. Ama Müslüman halkın ekonomik durumunun iyi olmaması bu hizmetlerin büyük ölçüde aksamasına yol açıyor.

Bulgaristan'da okullarda başörtüsü yasağını gündeme getirmesiyle tanınan Eğitim Bakanı Daniel Vılçev bu kez Yüksek İslam enstitiüsünü kapatacak girişimlerde bulundu. Sofyada eğitim veren Yüksek İslam Enstitüsü'nün yasal olmadığını savunarak Bulgar üniversitelerinin bu alana el atmasını istedi.

Geçen hafta Bulgar meclisinde konuyu gündeme getiren Eğitim bakanı, İslam eğitimi verecek üniversitelere bakanlık bütçesinden para verileceğini açıkladı. Bu girişimin Sofya'daki yüksek İslam enstitüsünün kapatılması yönünde bir adım olarak değerlendiriliyor. Sofyada bulunan ülkenin tek İslam ensitütüsü olan Yüksek İslam Ensititüsü'nün statüsünü tartışmalı bulan Bakan Vılçev, aynı zamanda Bulgar üniversitelerinin devreye girmesini teşvik ederek enstitüyü kapatma girişimine zemin hazırladığı bildirildi. Bakan İslam fakültesi açacak üniversitelere bakanlık bütçesinden 500 bin leva yardım yapılacağını açıkladı.

Üniversite düzeyinde İslami ilimlerin öğretildiği Sofya Yüksek İslam enstitüsü 10 yıldan fazla bir süredir eğitim veriyor. Bulgarca ve Türkçe olarak ders veren enstitü Türkiye Diyanet Vakfı tarafından destekleniyor. 80 kadar öğrencinin eğitim gördüğü enstitünün kapatılmasına yönelik beyanatlarıyla dikkat çeken eğitim bakanı, din eğitiminin tarihçilere bırakılması gerektiğini savunuyor.

Bulgar Kilisesesi'yle de arası açık olan Daniel Vılçev başörtüsü yasağını gündeme getirerek ülkedeki Müslümanların tepkisini çekmişti... Bakanın bu girişimi sonuçlanırsa islami ilimlerin seküler tarzda öğretilerek, Bulgaristan'daki müslümanların taleplerine yabancı bir din anlayışı hedefleniyor.

Bulgaristan'da Ramazan

Bulgaristan Başmüftüsü Hacı Mustafa Aliş, yaklaşık 8 milyon nüfuslu ülkede 1 milyonun üzerinde Türk'ün yaşadığını belirterek, ülkede 1000 civarında cami, 200'ün üzerinde de mescit bulunduğunu bildirdi. Ülkenin kuzey kesiminde özellikle Kırcaali ve Burgaz'da Türklerin yoğun yaşadığını belirten Aliş, buralarda ramazanın aynen Türkiye'deki gibi sevinç ve coşku içerisinde yaşandığını kaydetti. Aliş, şöyle konuştu: ''Daha önce uzun yıllar, Bulgaristan Müslümanları komünist rejim altında kaldıkları için dinden uzak kaldılar, dini pek öğrenemediler, ama komünizmin çökmesinin ardından özellikle son yıllarda dine önemli teveccüh var. Geçen yıla göre de özellikle gençler arasında oruç tutanların ve namaz kılanların sayısının arttığını görüyoruz'' dedi. Öte yandan, başkent Sofya'da sadece Banyobaşı Camii ibadete açık bulunuyor. 1566-1567 yılında Kadı Seyfullah tarafından yaptırılan, Osmanlı mimarisinin bütün özelliklerini bünyesinde taşıyan Sofya'nın merkezindeki Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık ve Meclis binasına yaklaşık 100 metre uzaklıktaki camide, günde 5 vakit ezan okunuyor ve çoğunluğunu Türklerin oluşturduğu Müslümanlar rahat bir şekilde ibadetlerini yerine getiriyorlar. Akşamları kılınan teravih namazına ise kadınların yoğun ilgi göstermesi dikkat çekiyor.

Burgaz'da cami yapımı da durduruldu

Ülkenin Karadeniz sahilinde bulunan Burgaz kentinin "Meden Rudnik" semtinde "kaçak olduğu" gerekçesiyle geçen yıl yıkılan caminin yerine yeni cami yapılmayacağı açıklandı. Belediye meclisinde oy çoğunluğuna sahip GERB partisi grup başkanı Diyana Yordanova'nın parti adına hazırladığı ve yeni cami inşaatını yasaklayan karar tasarısının oylamada kabul edildiği bildirildi. Karardan memnuniyet duyduğunu belirten Yordanova, "Partimiz kentte huzur ve sükunet istemektedir. Cami yapım kararı, yaklaşan genel seçimlerden önce gereksiz bir etnik düşmanlığa ve spekülasyonlara neden oluyordu" diye konuştu.
Kaynak: http://www.milligazete.com.tr/haber/yonetim-muslumanlara-baski-uyguluyor-127016.htm

SOFYA'DA TÜRK AYDINLAR KULÜBÜ KURULDU

Fotograf: Ergül Bayraktar
BNR Bulgar Milli Radyosu Türkçe Yayınlarından Sevda Dükkancı hanımefendinin Doç. İbrahim Yalımov ile gerçekleşirdiği söyleşiyi okurlarımıza sunuyoruz.
Sevda Dükkancı:
İyi akşamlar değerli dinleyiciler ben Sevda Dükkancı.
Kültür sanat ve edebiyata adadığımız bu programla bu Cumartesi de huzurunuzda olucam.Evet yalnız değilim bu akşam.
Bir de konuğum var, çok değerli hem de. Sizin daha önceki yayınlarımızdan, programlarımızdan gerek sosyal faaliyetlerinden de yakından tanıdığınız ve kitaplarıyla da pek tabii tanıdığımız bir aydınımız Doçent İbrahim Yalımov – Sofya Yüksek İslam Enstitüsü rektörü. Ve gelmiş geçmiş zamanların en aydın en bilgili ve gerçekten Bulgaristan kültür ve özellikle bilimsel alanda eğitime önem veren değerli bir ağabeyimiz, değerli bir büyüğümüz.
Hoş geldiniz diyorum öncelikle sayın Yalımov.

Doç. İbrahim Yalımov: Sefa bulduk.
Dükkancı: Geçenlerde DPS - HAK VE ÖZGÜRLÜKLER HAREKETİ Sofya şehir yönetiminin girişimi ile ve özellikle de genç başkan Timur Halilov’un organizasyonuyla başkentte belki de son dönemlerde ilk kez olmak üzere TÜRK AYDINLAR KULÜBÜ açıldı. Ama tabi ki bundan sonra sadece böyle parti içerisinde değil bütün Bulgaristan’da olup biten Sofya başkentte seyreden bütün kültürel faaliyetler hakkında belki de bir görüş sahibi olacaktır bu dernek, bu kulüp daha sonra gerçekten kültür alanında ve yaşamda bir etken haline gelmesini de umuyor oradaki üyeler. İşte bu TÜRK AYDINLAR KULÜBÜNÜN başkanı da sayın İbrahim Yalımov. Oybirliği ile seçildiniz. Sizi tebrik ediyorum.
Yalımov: Teşekkür ederim.
Dükkancı: Dediğimiz gibi ilk kez başkentte böyle Türk Aydınlar Kulübü açıldı. Sizce bir boşluğu doldurabilir mi? En azından görüşleri ve niyetleri itibarıyla.
Yalımov: Evet. TÜRK AYDINLAR KULÜBÜ aslında Sofya aydınlarının çoktan beri beklediği, özlemiyle yaşadığı bir oluşum. Gerçi bundan önce de bazı denemeler yapıldı fakat bu denemeler doyurucu bir çalışmaya yönelemediler. Yani bu bizim tarihimizde ilk değil bildiğim kadarıyle 50’li yıllarda daha doğrusu 40’lı yılların ikinci yarısında ellili yılların balarında Sofya’da Türk üniversitelileri kulübü bulunuyormuş fakat totaliter dönemde böyle kulüplere sıcak bakılmıyordu ve eninde sonunda bu kulüpler kapatıldı. Bundan sonra Bulgaristan Türk aydınları ayrı kulüp veya dernek kurarak bir araya gelip çalışamadılar. Sözüm ona “kimliğe dönüş” döneminde biz birçok şeyi kaybettik. Kaybettiklerimiz arasında başlıcası kültürümüz. Bizi kültürümüzden koparmaya çalıştılar ve belirli bir dönem hele de genç kuşaklar kültürümüzden koptu. Onun için demokrasi dönemine geçişin ilk yıllarında da biz benzeri bir kulübü kurmaya çalıştık. Ve belirli ölçüde kuruldu fakat onu kuranlarla daha sonra yönetimi ele geçirenler başka yöne yönelttiler böylece Sofya aydınları boşta kaldılar. Bir araya gelip bizim kültürümüzle ilgili sorunları ele alıp irdeleyemediler, herhangi bir fikir oluşturup ortaya atamadılar. Bu bakımdan ben bizim kurduğumuz bu TÜRK AYDINLAR KULÜBÜNÜN bu boşluğu dolduracağına inanıyorum. Gerçi bu kısa bir zamanda olmayacak, zaman gerek. Biz şimdi çalışmalarımıza başlayacağız, yavaş yavaş çalışmalarımızı genişleteceğiz ve derinleştireceğiz. O zaman işte, boşluk tamamen doldurulmuş olacak.
Dükkancı: Belki de diğerlerinden farklı olarak nedir efendim bu kulüp olarak adlandırdığımız dernekte ki şuanda zaten hukuksal bir temeli olmasa da ileri doğru ya sivil toplum örgütü ya bir okuma evi olarak ta faaliyetlerine devam edecek inşallah diyorum, ama ilk defa bilim adamlarından gazetecilere kadar şairlerden başka yönlerde çalışmış bütün alanlardaki temsilcileri bir araya getirdi. İddiali olmasak ta bundan sonra ben eminim ki bu TÜRK AYDINLAR KULÜBÜ en azından bir araya gelerek kahvemizi beraber içerek dertlerimizi hep birlikte paylaşarak gerçekten olumlu ve kesin neticeleri de beraberinde getirecektir. Somut bir takım önerilerimizle de işte örneğin hemen ilk faaliyetlerden biri Pazartesi günü Kültür bakan yardımcısı Nadejda Zaharieva ile görüşmede evet Türk kültür adamları acaba neyi istiyor neyin eksikliğini hissediyor hemen masaya oturtulacak yani bir nevi sizler bizim sözcümüz olacaksınız.

Yalımov: Evet yani aydınlar kulübü bence çok yönlü çalışmalara başlayacak. Çok yönlü değince sizinde belirttiğiniz gibi aramızda gazeteci var, bilim adamı var, aramızda şair var, yazar var şarkıcı var gelecekte ümit ederim daha da yeni üyeler katılacak aramıza bunlar kendi alanlarında belirli çalışmalar yapmakta bugün de. Kulübün amacı her yaratıcı ile ayrı ayrı görüşerek üyelerle birlikte görüşerek bir taraftan onun çalışmaları ile ilgili bilgiler edinmek, onun ulaştığı başarıları paylaşmak, öte taraftan da benim kanaatıma göre çeşitli kurumlarda çalışan çeşitli gazetelerde yayın evlerinde bilimsel enstitülerde çalışan aydınlarımızı biz, bizim kültür ve tarih konularımıza yöneltmeğe çalışacağız. Yani oradaki çalışmalarını daha fazla Bulgaristan Türklerinin kültürü, tarihi geçmişiyle ilgili konulara yönelterek bazı özel konuları biz kendimiz işleyerek Bulgaristan kamuoyuna ulaştırmaya çalışacağız.
Dükkancı:Pek tabiî ki
Yalımov: Öte taraftan da sizin söylediğiniz gibi, biz Sofya’da milletvekilleri ile bakan yardımcıları hatta bakanlarla görüşerek bir taraftan kültür alanında Bulgaristan’da neler yapıldığına dair bilgiler edinicez, çünkü bunları bütün olarak izleyememekte. Öte taraftan da bu sohbetlerde herhalde birtakım fikirler ortaya çıkacak önerilerde bulunacağız. Böylece Bulgaristan’daki Türk kültürünün daha da canlanmasına daha da ileri götürülmesine, geliştirilmesine katkıda bulunacağız kanaatındayım.
Dükkancı: bu ara tabiî ki şöyle önemli bir insani yönü de unutulmamalı işte Türk kültür adamları veya en azından Türk temsilcileri burada Sofya’da yaşayan Türkler aslında irbirini tanımıyor. Bu şekilde yeni eski, genç yaşlı insanlarımız aydınlarımız arasında bağlar pekiştirilmiş olacak tanışmalarla kaynaşmalarla gerçekten. Eminim ki, sizin deneyiminiz sizin bilginiz ve biz daha gençlerin enerjisi ile tabiri caizse modern bir kelime ile olumlu bir sinerji oluşabilir.
Yalımov: evet sizin söylediğinizle ilgili de şunu belirtebilirim. Biz her şeyden önce eski ve yeni kuşaklar arasında bir bağ kurmaya çalışacağız. Zannettiğime göre böyle bir kopukluk var. Bu kopukluk yalnız kuşaklar arası kopukluk değil. Benim kanaatıma göre gençler genellikle bizim kültür mirasımızdan da belirli ölçüde kopuk. Biz yaşlılar eğer imkan olursa elimizi olduğu kadar bu eski kültür geleneği yeni kuşaklara aktarmaya çalışacağız.
Dükkancı: tabi bu çok önemli. Sık sık konuşuyoruz, tekrarlamadan edemem. Demokrasi döneminde edinimler az değildi. Kültür sanat edebiyat yolunda atılan adımlar acaba yeterli miydi. Yoksa arka planda mı kaldı.
Yalımov: az önce de belirttiğim gibi hele de 70’li ve 80’li yıllarda bizim kültürümüz donduruldu, gelişmedi, geliştirilmedi. Demokrasiye geçişte bir uyanış dönemine girmiş oluyoruz. Yeni haklardan yararlanarak hemen bütün yaratıcılarımız kendi sahasında ürünler yarattılar. Hemen hemen tüm yazar ve şairlerimiz birer ikişer hatta beşer kitap yayınladı. Bilim alanında çalışan arkadaşlarımız da çeşitli alanlarda özellikle tarih ve kültür alanında bazı eserler ortaya koydular. Öyle ki, buraya şunu da ekleyebiliriz zaman zaman çeşitli gazeteler ve dergiler yayınlanmaya başladı. Maalesef bunların çoğu özellikle gazeteler haftalık gazeteler uzun zaman hayatta kalamadılar. Yani yayın hayatını sürdüremediler. Bu daha fazla mali yetersizlikten dolayı gazetelerin kapanması gerekti. Bu çalışmalar benim kanaatıma göre doyurucu değil, yeterli değil. Her şeyden önce bu çalışmalar belirli ölçüde dağınık çalışmalar. Öte taraftan yaratıcılarımız eserleri bizim okuyucularımıza ulaşamamakta. Bizim ortaya attığımız tezleri onlar görüp üzerinde düşünememekte. Öte taraftan da kültü gelişmemiz benim kanaatıma göre öyle bir düzeye ulaştı ki, bundan böyle daha yüksek bi araşama götürmek zorundayız biz kültürümüzü. Örneğin kültürden bahsederken Bulgaristan Türklerinin en gelişmiş kültürü edebiyat alanında aranmalıdır. Yani edebiyat sahasında Bulgaristan Türkleri Osmanlı döneminde daha sonra çarlık döneminde ve hatta totaliter dönemin ellili ve altmışlı yıllarında birhayli…
Dükkancı: her zaman güçlü bir kaleme sahiptir.
Yalımov: evet , hatta yeni yeni eserler yaratıldı bu dönemde. Mesela hikayecilik geliştirildi roman yazılmaya başlandı.
Dükkancı: geçenlerde örneğin Sabri Tata’nın Gün Doğarken adlı ilk Türkçe romanın basılışının 40. yılı sanırım kutlandı. Böyle eski bir tarihe uzanan edebiyatımız var.
Yalımov: edebiyat alanında geleneğimiz var. Folklor, halk edebiyatı alanında da geleneğimiz var. Fkat bu folklor üzerine yeni bir takım eserler yaratılması gerekir. Örneğin halk oyunlarından halk türkülerinden modern türkülere modern oyunlara gidilmesi gerekiyor. Benim kanaatıma göre bizim kültür alanında en büyük kusurumuz yahutta yetersizliğimiz kendi kültürümüzün tarihini araştırıp onu irdelemememiz. Yani Bulgaristan Türklerinin kültürüyle ilgili hele de az önce edebiyattan bahsettik bu demokratik önemde Bulgaristan Türk edebiyatının tarihi ile ilgili maalesef böyle ciddi araştırmalar ortaya koyulamadı. Öte taraftan yetersizlik bence şundan ileri gelmekte. Biz bir araya gelemiyoruz, güçlerimizi birleştiremiyoruz. Onun için de bilim alanında gerekeni yapamıyoruz yani ikinci yetersizliğimiz benim kanaatıma göre bilimse alanda. Yakında bir takım araştırmalar, deliller elime geçti onlara bakacak olursak biz Bulgaristan Türleri bilim alanında ilerleme şöyle dursun belirli ölçüde gerilemeye başladık. Örneğin Bulgarlar arasında 10 binden fazla bilim doktoru var. Türkler arasında bunların sayısı 16. Şuanda Bulgaristan’da kadrolu olarak çalışan tek bir Türk profesör bulunmamaktadır. 3 profesörümüz var bunların üçü de emekliye ayrıldı. Doçentlerin sayısı da 2-3’ü geçmiyor. Bizi amacımız bence yalnız Türk edebiyatı, Türk dili İslam ilahiyatı alanlarında bilim adamı yetiştirmekle kalmamalı.
Dükkancı: her alanda kendimizi göstermemiz kanıtlamamız gerekiyor. Doçent Yalımov n yazık ki bu konu o kadar geniş o kadar kapsamlı ki, konuşulacak o kadar şeyler var ki hele tarihten günümüze kadar bizim zamanımız buna hiç yetmez. O yüzden şimdiden daha sizi önümüzdeki programlardan birine yine davet etmeyi düşünüyorum. Eğer tabi kabul ederseniz ki edeceğinizi umuyorum. Sadece isterseniz biz bu aydınları bir araya getiren kulüpten bahsedelim faaliyetlerimiz böyle önümüzdeki haftalarda günlerde yanılmıyorsam her Cuma artık sizin bir toplantı yeriniz olacak.
Söyleşiyi yazıya döken: Bulgaristan Türk Gençliği - BTG

Исмаил Гюзун: Голяма мъка е да ти вземат вярата

28 март 2008 16:51 радио "Фокус" - Пирин, Информационна Агенция Фокус
Исмаил Гюзун е на 74 години. Роден в гоцеделчевското село Брезница, където живее и сега. През 1973 г. става пряк участник в насилствената промяна на имената на мюсюлманите в България. Събитието остава завинаги в историята с трагичните случаи в селата Корница и Брезница, които дават и жертви по време на тези събития. Трима са убитите в Корница, а двама в Брезница. Днес се навършват 35 години от така наречените Корнишки събития. Пред радио “Фокус” – Пирин Исмаил Гюзун разказва за събитията“Фокус”: Предстои една тъжна годишнина за вашето село Брезница и за съседното Корница. Преди 35 години смениха имената ви. Разкажете как стана това?Исмаил Гюзун: Стана с бой – изтрепаха ни. Ей тук на главата, виждате ли го – то се забелязва. Има белег. Хванаха пушката изкъм цевта и с приклада ми отпраха главата. Тогава ми строшиха и крака и вече не мога да ходя добре с него. Двамина човека от село убиха, а другите сме пребити от бой. “Фокус”: Как се казваха убитите, помните ли имената?Исмаил Гюзун: Тефик Хаджи и Исмаил Кальор са двамата. Убиха ги, за да може да се уплашим и да се съгласим да ни сложат християнски имена. Кой може да се съгласи да си даде вярата? Това е все едно да се откажеш от вярата и да вземеш друга вяра. И така ... изтрепаха ни. “Фокус”: Какво точно се случи тогава. В домовете ви ли дойдоха или ви извикаха някъде?Исмаил Гюзун: Дойде човек от Корница, който ни каза, че там ще има събрание. И ни каза да идем там, да се разберем и да чуем какво важно нещо ще ни кажат. А той всъщност ни е подмамил нарочно да идем там и да ни хванат.“Фокус”: Значи той е бил предател?Исмаил Гюзун: Да, предател.“Фокус”: А той от вашите хора ли беше или християнин?Исмаил Гюзун: От нашите беше. Дойде тука. То вече е било вързано селото Корница – пълно с милиция, но те са го пуснали нарочно да дойде тука и да ни закара и нас там. Да ни подмами. И ние отидохме да чуем какво ще кажат. Не знаехме дали е за хубаво или за лошо, ама тръгнахме. И ни пресрещнаха. Имаше един младеж, който беше тръгнал от Лъжница да си закара булка Тефик Хаджи се казваше. Любили са се с някаква мома от Лъжница и са се били разбрали да иде да си я закара от там за булка. И те, като ни пресрещат не знаят, че там върви и го убиват на пътя, пред нас. От куршума кръвта така започна да шурти, чак пяна излизаше. Майка му падна върху него. А те дойдоха и й казват на нея: “Ти майка ли му си?”, а тя казва “Майка съм му”. А те: “Каква си красавица. Айде да те закараме ей там в дерето.” Приказваха ги такива на майка му, дето си мъкнеше косата от мъка, че са го убили. И така .. биха ни колкото си искаха и после си дойдохме. “Фокус”: А вие само мъже ли бяхте тръгнали от селото?Исмаил Гюзун: Ние бяхме много – почти цялото село. И мъже и жени. Прекарваха ни през един язовир – той е между Корница и нашето село Брезница. “Фокус”: Защо ви накараха да минете оттам?Исмаил Гюзун: Да ни изтезават. Пресрещнаха ни да не минаваме по пътя, дето си ходим, а да влезем във водата – да ни хванат по-лесно. На една жена, тя ми е комшийка, във водата й паднаха шалварите. Нали знаете, че нашите жени ходят така – с шалвари. Като излезе от водата беше без шалвари. Една друга се случи че имаше 2 чифта у нея, та й даде. След това си дойдохме от там. Тук имаше един старец – Исмаил Кальор се казваше. Той си се греел на огъня, на оджак, на старата къща. Греел си се и те дойдоха тука с пистолетите, отвориха вратата и в главата го гръмнаха и го убиха на място, пред нас. Убиха го, да ни изплашат и да ходим да си сменяме имената, да си дадеме вярата. Започнаха да ходят по селото, закарваха ни в читалището, караха ни да се подпишем, че си сменяме името. Няма да ни питат ти какво избираш, а слагат това дето на тях им е удобно. На мен по прякор ми казват Млякото. И аз затова исках да ми сложат това име, ама не се съгласиха. “Фокус”: А какво име ви дадоха?Исмаил Гюзун: Да го кажа ли? Не знам, много ми е грозно това име. Самуил. “Фокус”: И как ви стана цялото име, след като го промениха?Исмаил Гюзун: Самуил Юлианов Гюзелев. И още по-голяма срамота. Баща ми беше починал и неговото име смениха. И на починалите хора ги смениха – на всичките. И така ми казаха, че ще се казвам вече. Не Исмаил Гюзун, а Самуил Гюзелев. Добре, че дойде това време и пак се оправиха нещата. Сега вече сме весели и сме добре и доволни. “Фокус”: Спомняте ли си често за тези случаи и разказвате ли на младите какво е било тогава?Исмаил Гюзун: Ооо, разказваме им. Това може ли да се забрави. Даже на 29 – ти декември, като ни върнаха имената, всяка година тогава тука има концерти, веселби, празненства – всяка година. Казваме го Куртулуш Байрям – че сме се куртулисали от тая мъка. “Фокус”: А тази годишнина от събитията на 28 март отбелязвате ли я?Исмаил Гюзун: Това е тъжна дата. Не я тачим толкова. Тука имаме паметник в село на двамата дето ги убиха. Има и в съседното село Корница паметник – там трима убиха. Иначе ние си празнуваме на 29-ти декември, когато сме се отървали от това. “Фокус”: Освен убитите знам, че е имало много хора дето са лежали по затворите или пък са ги изселили. Така ли е?Исмаил Гюзун: Имаше, да. И аз бях репресиран през 89-та година. Откараха ме в Ботевград.“Фокус”: Там са ви изселили?Исмаил Гюзун: Репресираха ме. Изпратиха ме там да живея.“Фокус”: Кога беше това?Исмаил Гюзун: През 89-та година. Бяхме много мъже от тука. Там седях 4 дни и после ме пратиха в Сливница“Фокус”: Цялото семейство ли ви изпратиха там?Исмаил Гюзун: Не, само аз. Самичък бях“Фокус”: И защо е станало това?Исмаил Гюзун: Никой не ти обяснява защо. Дойдоха у нас, взеха ме и ме закараха там. Заведоха ни на полигона в Сливница. Имаше един майор Тимев. Дано Господ да го поживи – да е здрав и жив. А ние го казваме – Аллах да го закриля. Той ме забеляза, че не мога добре да ходя с крака и вървим така заедно и аз разказвам всичко ей това, дето и на теб сега го разказвам – какво сме преживяли. А той ми казва: “Ти знаеш ли какво досие има за теб от вашето село?” А аз го питам “Какво досие? Дали отидох на някой да откърша от царевицата да дам на децата или взех от чуждото сено да нахраня коня. Дали съм набрал чужд боб? Какво съм направил, та тук сакат човек ме карате да марширувам?”. Аз бях във военни дрехи. Тогава бях на 69 години, а те ме облякоха като военен. И той тогава ми каза, че в мойто досие са се подписали партийния секретар на селото и кмета, че съм убил двама българи на площада, когато са ни сменяли имената. Аз се засмях и му казах: “Ако някога се случи да дойдеш в нашето село ще те откарам на българското гробище, защото имаме ние и българи в селото. Там ще видиш: колкото хора са легнали и колкото паметника са изправени – всичките от мене са налягали в земята. Аз съм такъв лош човек.” Така беше. Аз му казах тогава, че ние дето сме там викнати на Сливница, никой от нас няма кабаат. Това си е наша дума – че не е виновен човек. Ама щом тогава власта беше решила, че сме виновни, ние какво да направим. “Фокус”: А каква е истината? Имаше ли убити християни тогава при тия събития?Исмаил Гюзун: Нямаше никой. Нито сме ги били ние. Те бяха въоръжени, а ние си бяхме ей така – с двете голи ръце. Какво може да направим. Накараха ни да си вдигнем ръцете до главата и да си сложим лактите до нея – като кон както застава. Да не можем да гледаме кой точно ни бие. Берекят, че дойде това време. Сега сме спокойни. Празнуваме си и Байрями и всички празници. Никой не ни притеснява. Голяма мъка е да ти вземат вярата. Трудно се живее така. Сега е друго. Дано никой да не го изживява това. Даниела КРАНТЕВА