Rusya Milli Kütüphanesi, St. Petersburg’da bulunan Vidin'den Götürülmüş Kitabeler

 

Rusya Milli Kütüphanesi, St. Petersburg’da bulunan

Vidin ve diğer kalelerdeki Türkçe Tarih Kitabeleri

Olga Vasileva

Rusya Ulusal Kütüphanesi/St. Petersburg-Rusya

заведующая сектором восточных фондов ОР РНБ Ольга Валентиновна Васильева

Özet

1878 Berlin Antlaşması uyarınca Bulgaristan'daki tüm Türk kalelerinin yerle bir edilmesi gerekiyordu. Aynı zamanda tarih yazıtlı kitabeler de korunarak St. Petersburg'a nakledildi. Kitabeler Prof. Vasiliy Smirnov tarafından incelenmiş ve daha sonra çoğu farklı askeri birliklere “hediye edilmiştir”. Ancak 1882'den beri İmparatorluk Halk Kütüphanesi'nin (bugünkü Rusya Milli Kütüphanesi) girişini sekiz taş süslüyor.

Bunlardan dördü Bulgaristan'ın Kuzeybatısındaki Vidin kasabasından geliyor; bir taş muhtemelen Shumla'dan (Shumen) alınmış, diğerlerinin menşei ise belirsiz. En eski yazıt Hicri 1134 / Miladi 1721–1722'ye tarihlenirken, sonuncusu ise Hicri 1254 / Miladi 1838–1839 yılını taşıyor. Altı tarih yazıtı binaların veya kapıların inşası veya onarımına adanmıştır. İnşaattan sorumlu kişilerin isimleri sıklıkla zikredilmektedir.

Nitekim 1134 / 1721-1722 tarihli kitabede binaların sorumlusu Süleyman Paşa ile inşaatı yapan Hezarfen Mustafa'nın isimleri görülmektedir.

1147/1734-1735 yıllarında Vidin'in İstanbul ve Florentin kapılarını yenileyen Ahmed Paşa ve mimar Mustafa-Kulu'nun isimleri iki kitabede geçmektedir.

Vidin kalesinin komutanı Hafız Ali Paşa da bu listeye dahildir.

Aynı İstanbul kapısının 1814 yılında yeniden inşasına başlanması münasebetiyle yapılan kitabede, çoğu yerde Sultan II. Mahmud'un (1808-1839) adı da geçmektedir. 1250 / 1834-1835 tarihli oval taş üzerinde tuğrası yer almaktadır. Tarih yazıtları, Eski Türkçe (Osmanlı) dilinde, Arapça ve Farsça alıntı kelimelerle dolu ayetler içermektedir.

Ayrıca cümlelerdeki kelimelerin normal Türkçe sırası genellikle ters çevrilmeyle bozulur. Bazen Arap harflerinin altına veya üstüne aksanlı noktalar oyulmazdı ve bu, özellikle harflerin olay yılına eşit olacak belirli sayısal değerlerinin (ebced) toplamına ulaşmak için yapılırdı. Bütün bunlar, kullanılan epigrafik yazıların türü ve yoğunluğuyla birleştiğinde tarih yazıtlarının okunmasını ve yorumlanmasını kolay bir iş olmaktan çıkarmaktadır.

YAZARIN TOKAT'TA II. GAZİOSMANPAŞA SEMPOZYUMU HAKKINDA HABER

KAYNAK: 

II. Uluslararası Plevne Kahramanı Gazi Osman Paşa ve Dönemi Sempozyumu, s. 494. 

Osmanlı Taşrasında: 18. Yüzyılda Vidin ve Çevresinde Toplum ve Ekonomi

Osmanlı Taşrasında: 18. Yüzyılda Vidin ve Çevresinde Toplum ve Ekonomi

Kitabın yazarı Hristiyan Atanasov. Bu bir doktora kitabı. Sofya Üniversitesinde savunulmuş. Kitabın ilmî redaktörü Orlin Sabev hoca. Eserin başlığı: Osmanlı Taşrası: 18. Yüzyılda Vidin ve Çevresinde Toplum ve Ekonomi, Sofya 2008. 360 sayfa.

Boyut: 145x210 mm.

İstanbul Kapı'dan Vidin çıkışı

 

Vidin Kalesinin ana giriş kapısı - İstanbul kapısı. Su hendeği karşıda Toma Lozanov binası. 

PAZVANTOĞLU OSMAN MEZARI, VİDİN - FELİX KANİTZ ÇİZİMİ

 

 

18. Yüzyılda Bir Serhad Şehri Vidin

Nagihan Üstündağ Özdemir

İstanbul 2023 

VİDİN ve BÖLGESİNE DAİR ARAŞTIRMALAR VE MATERYALLER, CİLT II

 Kitap Tanıtımı, BZÇ

VİDİN ve BÖLGESİNE DAİR ARAŞTIRMALAR VE MATERYALLER, CİLT II

Sofya "St. Klement Ohridski" Üniversite Yayınevi,

İkinci Baskı, 2021. 586 sayfa. Fiyatı: 18 Euro

Dili: Bulgarca, Sırpça, İngilizce.

Her makalenin İngilizce özeti var.

İlk baskı sınırlı sayıda 2018 yılında yapılmış.

İÇİNDEKİLER

I. DEMOGRAFİ VE ETNOGRAFİ

1. Vidin bölgesinin demografik gelişiminde çağdaş eğilimler (2001-2011), Marta Sugareva, Ivelina Diamandieva

2. Vidin bölgesinde geleneksel bağcılık ve şarapçılık, Margarita Nikolova

3. Vidin bölgesinde cenaze törenindeki bazı arkaik unsurlar hakkında, Sashka Bizeranova

4. Yerel ve bölgesel kimliğin bir göstergesi olarak Timok, Deian Krstić (Sırpça)

5. Kuzeybatı Bulgaristan'da bir aziz kutlanması üzerine (Çiprovtsi'den alınan materyallere göre), Anyuta Kamenova-Borin

6. Evcil hayvan isimlerinde Bulgar-Ulah paralellikleri, Desislava Bozhidarova

II. ARKEOLOJİ, TARİH VE FİLOLOJİ

1. MÖ IV binyıldan Magura Mağarası'ndan kalma malzemeler, Petya Georgieva.

2. MÖ son 50 yıl ile MS ilk 30 yılda antik edebi gelenekte "mizi" etnonimi ve "Mizia toponimi", Dilyana Boteva

3. Vidin Bölgesi ve Roma Ordusu - Epigrafik Kanıt, Snežana Ferjančić. (İngilizce)

4. 2009-2011 saha araştırması verilerine göre Ratiaria - Conbustica antik yolu, Krasimira Luka

5. Doğu Sırbistan, Gamzigrad'da Roma ve Erken Bizans Kasabası ve Tahkimatı, Sophia A. Petković (İngilizce)

6. Ravna Köyü Yakınındaki Timacum Minus Roma Arkeolojik Alanının Kültürel Stratigrafisi (Doğu Sırbistan), Bojana Ilijic (Sırpça)

7. Vidin bölgesinden VI-VII asırdan itibaren elbiselere ait metal aksesuarlar, Metodi Daskalov

8. Ortaçağ Bulgar edebiyatında bir kültür merkezi olarak Vidin (XI-XIV.), Miliana Kaymakamova

9. Bdin, 1002 yılı, Georgi N. Nikolov

10. Vidin Fransisken Şehitleri, Angel Nikolov

11. 1531 yılına ait bir İcmal Defterinde Vidin ve Vidin Sancağı, Mihail Ivanov

12. Osmanlı Fetihinden Sonra Vidin'de Metropolitlik Kilisesinin Kaderi Üzerine Bazı Notlar, Atanaska Stamboliyska

13. Osmanlı tarihçileri Silahtar Mehmed ağa ve Defterdar Sarı Mehmed Paşa'ya göre Kutsal İttifak birliklerinin Vidin'e (1688-1689) saldırıları, Dzheni Ivanova.

14. "Bulgaristan'daki İmparatorluk Ordusu tarafından bildiriliyor..."

Kutsal Roma İmparatorluğu'nun süreli yayınlarında Habsburg Vidin kalesi (1689 - 1690), İvan Pırvev

15. Vidin Varoşu ve kanun-i serhad (18. yüzyılın ilk yarısında Osmanlı askeri sınırında Hıristiyanlar ve Müslümanlar arasındaki ilişkiler), Svetlana Ivanova

16. Eski Sırp kroniklerinde Vidin, Radivoj Radić (Sırpça)

17. Vidin ve Çevresi: Vidin'in Tarihi, Tarihi Coğrafyası ve Mimari Anıtları. Farklı Bir Perspektiften Kula ve Belogradçik, Machiel Kiel (İngilizce)

18. Vidin Osman Pazvantoğlu Camisi, Lyubomir Mikov

19. Osman Pazvantoğlu Kütüphanesi'nde (1837) bulunan Tarih Kitapları, Stoyanka Kenderova

20. Vidin Kütüphanesine vakfedilmiş Arap dili ile ilgili kıymetli elyazması eserler, Anka Stoilova

21. Belogradçık (XV-XIX yy.), Mihail Mihaylov ve Kinka Mihaylova

22. Çiprofça Manastırı ve Bulgar topraklarındaki kurtuluş (isyan) hareketleri (1688 - 1878), Radoslav Spasov

KARTPOSTAL: OSMAN PAZAVANTOĞLU MEZARI, VİDİN

 

Vidin fotoğrafçısı Gennady Gramadski tarafından yayınlanan Osman Pazvantoğlu mezarı - 1930'lardan kalma bir kartpostal. 

Kaynak: Feysbuk, Старият Видин/Old Vidin sayfası. 

VİDİN'DE KARANLIK BABA TÜRBESİ

 

VİDİNDE YENİ ELBİSELER GİYDİRİLEN FAKİR ÖĞRENCİLER

Komisyon-ı mahsus tarafından 
bir suret-i mükemmelede ilbas olunan Vidin Mekâtib-i İslamiyesi 
Fukara-yı Etfali
1318
Şevvâl-i Mükerrem 16
Vidin

Not: Fotoğraf  aşağıdaki feysbuk sayfasından alınmıştır:

Старият Видин / Old Vidin

Destan-ı Vidiniye, Vidinli Şah İsmail tarafından söylenmiştir

 

TUNA KENARINDA BİR İNCİ : VİDİN KALESİ

 Bu güzel makaleyi bize gönderen
Yüksek Mimar M. Emin Yılmaz Beyefendiye teşekkür ederiz. 

 

SARAY KAPUCUBAŞILARINDAN MUSTAFA AĞA'NIN VİDİN'DEKİ MEZAR TAŞI

 

VİDİN KADISI SEYYİD HASAN TAHSİN EFENDİ'NİN EŞİ REFİA HANIMIN MEZAR TAŞI

 

VİDİN'DEN BAZI FOTOĞRAFLAR

Huvel Baki
Ey zâir dur; biraz yaklaş ve oku
Bu makberde mefüreci, duygulu
Halil İbrahim kardaşlar yatmakta
Bu insanlar hamiyete, şefkata
ve fazilet mefhumuna bir timsal;
Millet, ilim sevgisine de misal!

Milletini zengin, kavi görmekçün
Sıhattayken düşündüler gece gün
Ve dediler: Servetimiz bizim değil milletin
Yurdumuzda krathane açup ilmi sevdirin.
İstidatlı türk gencine âli tahsil verdirin.
Halkımıza çalışmağı, yaşamağı öğretin!

Bu vasiyet getirildi yerine,
Açıldı bir kraathane Vidin'de
Nur saçıldı memlekete, millete!
Âli tahsil verildi çok gençlere.

Hürmet size büyük ruhlu kardaşlar
Türk ve bulgar sizi şükranla anar!
Oku sen de o ölüler ruhuna
Takdir ile, takdis ile Fatiha.
1839-1895
VİDİN 

SELAHADDİN BABA TÜRBESİ

VİDİN'DE AHMED BEY MAHDUMLARI HALİL VE İBRAHİM EFENDİLERİN KURDUĞU ŞEFKAT KIRAATHANESİ

VİDİN'DE AHMED BEY MAHDUMLARI HALİL VE İBRAHİM EFENDİLERİN KURDUĞU ŞEFKAT KIRAATHANESİ VE MUSTAFA PAŞA CAMİSİ HAZİRESİNE DİKİLEN ABİDELERİ 

Даваме информация за повода за изграждане на паметник в центъра на Видин на братята ХАЛИЛ и ИБРАХИМ АХМЕД БЕГОВИ – предприемчиви търговци, родени през 1839 г., деца на видно турско семейство във Видин

С крупно дарение е създадено Турското читалище във Видин. Сведения за това са публикувани в издадения през 1940 г. "44 годишен юбилеен сборник на Турското читалище "Шефкат" в гр. Видин, на братята Халил и Ибрахим Ахмед Бегови", Печатница "Начало" - Видин. След смъртта на Халил (12 март 1896 г.), братът близнак – Ибрахим прави завещание пред Видинския мюфтия на 18 юни 1896 г. Тази дата се отбелязва като дата на основаване на читалището. От свое име и от името на брат си той завещава: 46 000 лв., скъпоценности за 3 600 лв., къща, дюкян, два двора, ледница и 4 магазии във Видин и около 700 дка ливади в района на с. Слана бара. Волята на дарителя е средствата и имотите да служат за създаване на читалище, за което да се закупят политически, исторически, медицински и нравствени книги, с цел те да служат за напредък в науката, занаятите и образованието на турското носеление от Видин. На бедните мюсюлмански деца, които учат, да се раздават обувки, дрехи, чорапи, а тези, които се отличават в науката да се издържат от читалището и да следват в български или европейски училища. В сборника е публикуван списък на 76 момичета и момчета, на които са отпускани стипендии за обучение в средни и висши училища, в страната и чужбина, през периода 1909–1940 г.

С благодарност към дарителите през 1930 г. ръководството на читалището иска разрешение от Видинския градски общински съвет, да издигне в двора на джамията "Мустафа паша" паметник на основателите и дарителите – Халил и Ибрахим Ахмед Бегови.

Kaynak: Vidin Devlet Arşivi, Bulgarca resmi Feybuk sayfası. 

Видинли Хюсеин Тефик паша / Vidinli Hüseyin Tevfik Paşa

Видинли Хюсеин Тефик паша
Видинли Хюсеин Тефик паша е османски математик, военен деец, политик и дипломат. 
Той е роден през 1832 година в град Видин, където баща му Хасан Тахсин Ефенди бил имам. Началното си образование получава в основно училище (Rüştiye Mektebi) в родния град. Още от малък се изявява като способен ученик с изключителни качества. Когато навършва 14 години баща му го изпраща да продължи образованието си в столицата на империята, където живее при роднини на семейството. Там се обучава в подготвително военно училище и взема частни уроци при Тахир паша - най-известния османски математик по това време , получил образованието си в университета в Кеймбридж. Когато завършва това училище, Хюсеин Тефик се записва в османската военна академия, където се дипломира с отличие през 1859 г. Макар и много млад, той е назначен за преподавател по математика в академията след смъртта на учителя си Тахир паша. Преподава алгебра, висша математика, аналитичната геометрия, анализ и диференциално смятане, механика, астрономия. Същевременно преподава и в османския университет математика и астрономия, както и счетоводство в стопанско училище. 
През 1868 г. Видинли Хюсеин Тефик е изпратен в Париж, където в продължение на две години заема длъжността военен аташе, а също и директор на турското училище в града. Основната му задача обаче е да се запознае с технологията и методите на оръжейното производство, в което Франция е един от лидерите по това време. Същевременно не изоставя и любимата си математика, като посещава лекции в парижкия университет и Колеж дьо Франс. Там се запознава с работата на френските си колеги, участва в научни срещи и обсъждания, публикува статии във френските академични издания.

В началото на седемдесетте години на 19 век Османската империя се ориентира към внос на пушки и друго въоръжение от САЩ. Тогава Видинли Хюсеин Тефик паша е изпратен там да контролира изпълнението на поръчаните доставки на модерните пушки Пийбоди Мартини Хенри (известни у нас като мартинки). До 1878 г,. той остава в Роуд Айлънд, където продължава математическите си разработки и написва на английски език най-значителното си изследване „Линейна алгебра“. През 1883 – 1886 година е посланик на Османската империя в Съединените щати, след което се завръща в Константинопол и заема високи постове в държавното управление – министър на търговията и благоустройството (1889 – 1894) и министър на финансите (1897 – 1898). До смъртта си на 16 юни 1901 година той е и съветник на султана.
След разпада на Османската империя Видинли Хюсеин Тефик е забравен, забравени са и неговите научни изследвания. Чак след 1970 г. западни изследователи отново преоткриват неговите трудове, а турските учени с изненада установяват, че не е запазена нито една негова публикация на турски език. Оцелели са само отпечатаните на английски и френски език. За щастие между тях е и основният му труд – „Линейна алгебра“. Книгата е издадена на английски в Константинопол през 1882 г (169 страници), а второто разширено издание е публикувано през 1892 г. с обем от 188 страници. Екземпляр от нея е запазен в библиотеката на Харвардския университет. Днес се приема, че роденият във Видин математик е автор на използвания и досега термин „Линейна алгебра“, а въведените от него нови методи на изчисления са запазили своята актуалност. Турските изследователи пък го определят като най-значимия математик на Османската империя през последните 400 години от нейното съществуване и единственият от този период с оригинален научен принос във висшата математика.

Tuna boyunda Rahova liman kasabası (1878'e kadar), Nikola Kotsev

Bulgarca
Türk gazeteci Mehmed Behçet Perim, Ahali gazetesini uzun yıllar bu kasabada çıkarmıştır. 

VİDİN KALESİ, MAHİR AYDIN

BULGARİSTAN ŞEHİR TARİHLERİNİ KONU ALAN TÜRKİYELİ ARAŞTIRMACILARIN KİTAPLARI

1844 Nüfus Sayımına Göre Deliorman ve Dobruca'nın Demografik, Sosyal ve Ekonomik Durumu, Halime Kozlubel Doğru
RAZGRAD, ESKİ CUMA (TIRGOVİŞTE), ŞUMNU, YENİ PAZAR (NOVİ PAZAR), PRAVADI (PROVADYA), HACIOĞLU PAZARI (DOBRİÇ), BALÇIK, MANGALYA, KÖSTENCE VE BABADAĞ (Bu son üç şehir bugün Romanya'da bulunmaktadır.)
TTK, ANKARA 2011, 556 sayfa

Osmanlı İdaresinde Bir Balkan Şehri:
RUSÇUK
Not: daha önce tanıtmıştık. Arşiv kısmına bakılabilir.

19. Yüzyılda Şumnu ve Vidin
İki kitabı art arda okuyunca Şumnu kitabının çok doyurucu bilgileri verdiği izlenimi bırakıyor okuyucuda. Vidin kitabı sanırım bir musahhihin elinden geçmemiş ve sadece Temettuat Defterleri çerçevesinde kalmış. Her ne kadar 19. yüzyılla kendini sınırlasa da 20. yüzyılın başlarına da bir adım atabilseydi daha iyi olurdu kanaatimce.