Sofya Hatıraları

 

1923'te Bulgaristan Müslümanları -Toplumsal ve Siyasi Halleri-

 

Tuna Dergisi - Bulgaristan Türk Edebiyatı alanında iz bırakan bir dergi

Şumnu Nüvvab İHL Öğretmeni

Mehmet Hasan Yazıyor

Araştırmacılar tarafından az bilinen ve ulaşmakta zorluk çekilen Tuna Dergisini tanıyalım. Tuna dergisi, yazar ve şair olan Mehmet Çavuş tarafından 1 Kasım 1996 yılında yayın hayatına başlamış olup Mayıs 2010 yılına kadar toplam 14 yıl boyunca 139 sayı yayınlanmıştır. Dergide yazar ve şair tanıtımlarından, araştırma, eleştiri, söyleşi, deneme yazıları olduğu gibi, kısa öykü, hikâye, anı, şiir ve hatta fıkralara da yer verilmiştir. Tuna Dergisinin bütün sayılarına ulaşmamda bana yardımcı olan emekli-öğretmen Müsametin Işık Hocama teşekkür ederim.

Geçit Ver Kamçı, Mehmet Behçet Perim

Geçit Ver Kamçı (Şiirler ve Destanlar)
Mehmet Behçet Perim
İzmir 1960, 3. baskı, sayfa 34

GEÇİT VER KAMÇI

Kenarında ölgün yatan Milletim

Uyanmağa muhtaç ... Budur zahmetim.

Bunun için çarpar göze mihnetim

Dertlerim çok, sorma,ah Deli Kamçı!

Ecdadımdan kalmış bahçeler, bağlar

Uyuklayan kardeş elinde ağlar ...

Elde varken, yokluk kalbimi dağlar

Buna yanar gönlüm, ey dertli Kamçı!

En büyük bir köyde bir tek mektep yok

Mektepsiz köylerde dinden eser yok;

Sarıklı çok, lakin dindar olan yok

Bilgisizlik yıkmış milleti, Kamçı...

El ileri doğru atarken ayak

Yan gelerek yatmış milletime bak,

Hayat kavgasında geri kalacak

Bunu düşünür de ağlarım, Kamçı...

Her köy odasında kaldım bir gece

Milletin derdini soruştum; nice,

Umutlu devalar sundum gizlice

Allah'tan şifalar dilerim, Kamçı: ..

Yola çıktım erken... Sabah olmadan

Bin dağ aştım hala bir yorulmadan,

Ulaşsın efkârım, akşam olmadan

Koşayım yolumda ... Geçit ver, KAMÇI!

NEVROKOPLU MEHMET BEHÇET PERİM'İN AHALİ GAZETESİ YÜKSEK LİSANS TEZİ OLARAK ÇALIŞILDI

MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİNDE BULGARİSTAN'DA ÇIKAN 

AHALİ GAZETESİ (1920-1922)

YAZAN: BURÇİN IŞIM

KIRKLARELİ 2013

YENİ BİR KİTAP: 1923'TE BULGARİSTAN MÜSLÜMANLARI -Toplumsal ve Siyasi Halleri-

Kitabın adı: 1923'TE BULGARİSTAN MÜSLÜMANLARI 

-Toplumsal ve Siyasi Halleri- 

Yazarı:        MEHMET BEHÇET PERİM

Yayına Hazırlayan: Basri Zilabid

Yayınevi:    BTG

Yayın Yeri: İSTANBUL

Yayın Yılı:  2013

Dili:            TÜRKÇE 

Sayfa:         40

Satış şekli: BASILI ve PDF

Fiyatı: Güncel fiyatı sorunuz

İletişim: bulgaristanalperenleri@gmail.com
Not: Satışa sunulan kitaplar hem Türkiye hem de Bulgaristan'a ulaştırılmaktadır. Türkiye içi kargo ücreti alıcıya aittir. Bulgaristan için, kargo ücreti Sofya'dan alıcının adresine kadar olan mesafe için alıcıya ait olmaktadır. Sofya'dan elden de teslim alınabilir. 

Kitabın Önsüzünden: Bu kitapçığı Bulgaristan Müslümanlarının genel hayatından bahsetmek maksadıyla yazmadım. Genel yaşayışımızı bundan sonraki kitaplarımda, daha geniş arz edeceğim. Bu kitapçıkta her şeyden önce bilinmesi lazım gelen toplumsal ve siyasi durumumuzu anlatacağım ve sizi bu vaziyet karşısında milletimizin geleceği adına azıcık düşündüreceğim.

Genellikle kitaplar yalnız söylerler ve yalnız gösterirler. Dediklerini yapmak ve gösterdiklerine doğru koşmak, omuzlarında millet vazifesinin ağırlığını duyabilen bahtiyarlara ait bir niteliktir.

Mehmet Behçet

1 Nisan 1339 Tuna / Rahova 1 Nisan 1923 

Kitap'tan küçük bir pasaj:

Bulgaristan Müslümanları en büyük, en ebedi ve en dehşetli felâketi dilsizlik, dinsizlik ve mektepsizlik yüzünden görecektir. Her geçen gün bu dehşetli akıbeti bir derece daha yaklaştırmaktadır. Bulgarlar eskiden kalma bir siyasetle Türkleri Bulgarlaştırmak arzularını besledikleri için dillerine tarih ile hiçte münasebeti olmayan garip bir iddia dolamışlardır. Varna civarındaki Bulgarlarla Rodop ve Dospat havalisindeki Pomaklar aslen Bulgar imişler. Bayezid-i Veli zamanında (1481-1512) Varna ve civarındaki Bulgarlar Türklerin dinlerini kabul etmemişler fakat dillerini almışlar; Rodop ve Dospat havalisindeki Bulgarlar (?!) “yani şimdiki Pomaklar” da Türklerin dinlerini kabul etmişler ama ana dillerini bırakmamışlar imiş?!..

İÇİNDEKİLER 

Kitaplarımız neden Amerika’dan çıkıyor?

Önsöz

Bulgaristan’da toplumsal durumumuz

Bulgaristan’da siyasi durumumuz

Düşüncelerim

Bulgaristan’da nasıl konuştuğumuza dair bir piyes

Zavallı Hanımlarımız –piyes–

Kitaplarımız neden Amerika’dan çıkıyor?

Bu yazıyı Stoyan Şivarov Beye ithaf ediyorum.

Teşekkürler!

Basri Zilabid

İstanbul’da geçen yüksek tahsil yıllarımda hocalarımız bize bazı temel İslamî kaynak eserlerimizin bugün Paris Biblitheque Nationale’de, Londra British Museum’da bulunduklarını hüzünle anlatırlarken bir gün benim başıma da benzer bir olayın geleceğini nasıl bilebilirdim.

Son günlerde işimden arta kalan zamanımı Nevrokoplu Mehmet Behçet Perim’e ve yazdığı kitaplara ayırdım. Hatta Bulgaristan Türkleri Kültür ve Hizmet Derneği’nin yardımıyla çok kısa bir zamanda Sofya Hatıraları isimli kitabını yayınlama imkânı elde ettik. Bu kitabı yayınladığımda Perim’in diğer kitaplarını henüz elde etmemiş ve okumamıştım. Bu sebeple bütün kitaplarını kütüphaneme kazandırmak için çalışmaya başladım. Türkiye’de bastığı kitaplar pahalı da olsa sahaflarda satılıyordu ama benim en çok merak ettiğim 1923 yılında Tuna kıyısındaki küçük Rahova şehrinde Osmanlıca olarak bastığı Bulgaristan Müslümanları -İçtimaî ve Siyasi Halleri- isimli kitabıydı.

İnternet üzerinden yaptığım katalog araştırmalarında bu kitabın Türkiye kütüphanelerinde bulunmadığını öğrendim. Sofya Milli Kütüphanesi Şarkiyat Bölümünde çalışan Osmanlıca uzmanı Stoyan Şivarov’a bir mektup yazarak bu kitabın orada olup olmadığını kontrol etmesini rica ettim. Bu konulara meraklı olan genç araştırmacı kitabın kataloglarda bulunmadığını ancak araştırmaya devam edeceğini bana bildirdi. Stoyan Şivarov’un ısrarlı araştırmaları sonucu ‘bizim kitabımız’ Los Angeles’te California Üniversitesi Kütüphanesi’nde çıktı. Aslı orada duruyor bizde ise fotokopisi mevcut! Üzerinde de “Fahri Bilge Kütüphanesi” yazan bir mühür bulunuyor.

Nasıl oldu da Rahova’da basılan bir kitap ne Türkiye’de ne de Bulgaristan’da bulunamadı da Amerika’da ortaya çıktı. Kitabın Amerika’ya yolculuğu aslında İstanbul’dan başladı.

“Ziraat Bankası'nda şube müdürlüğü yapması sebebiyle Anadolu'da birçok yeri dolaşan Fahri Bilge, gerçek bir kitapsever ve çok önemli bir koleksiyoner olarak tanınmış ve kendi adına bir kütüphane kurmuştu. Fahri Bilge öldükten sonra oğlu Aydın Bilge, birçok üniversite ile irtibata geçip babasına ait kütüphanenin bir kısmını satmak istemiş. Chicago Üniversitesi basma kitaplara talip olarak satın almış, yazma kitapları da Kültür Bakanlığı kendi bünyesine dâhil etmiş idi.” (Cemal Kalyoncu, “Müflis Bir Masonun Not Defteri”, Aksiyon Dergisi, sayı: 2 Ocak 2006 ) İşte bu paragraftan Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulduğu yılda Bulgaristan Müslümanlarına dair basılan bir kitabın nasıl elimizden çıktığını anlayabiliyoruz: babasının bin bir zorluklar çekerek topladığı kütüphanesini para için satan bir evlat… Kendi değerlerimize kıymet vermiyoruz. Ne yazık ki, bu sadece bir örnek bunun gibi daha niceleri var.

Artık bize düşen Mehmet Behçet’in bu ilk kitabını günümüz harflerine çevirip gerekli notlar ve açıklamalarla meraklı okuyuculara sunmaktır.

Buradan, Sofya’da tanıdığım ve geniş kütüphanelere sahip olduklarını tahmin ettiğim değerli Bulgaristan Türklerinden olan aydın büyüklerimize haddimi aşarak seslenmek istiyorum. Hal-i hayatta iken kütüphanelerinizdeki kitapları günden güne gelişmekte olan Sofya Yüksek İslam Enstitüsü Kütüphanesine bağışlamanız burada eğitim görecek öğrenciler tarafından uzun yıllar hayırla yâd edilmenize vesile olacaktır, bu hayırlı işe besmele çekmeniz ümidiyle …

NEVROKOPLU MEHMET BEHÇET PERİM'İN İKİ ESERİ DAHA KİTAPLIĞIMIZA EKLENDİ

NEVROKOPLU MEHMET BEHÇET PERİM'İN İKİ ESERİ DAHA KİTAPLIĞIMIZA EKLENDİ

Hayattan İlhamlar, Eskişehir 1951, 60 Sayfa
İçindekiler:
Tolerans
Hafiye
Yeşil Kurbağa
Müzik dersi
Kral ve neferleri
Milli müellif nasıl olur?
Yunus'un diyarında
Efendi köylü
Moskoflar hazırlanıyor
Kore zaferi
Arif'i anarken
Göçmenler gelirken
Hataylı

Görüşler ve Duyuşlar, Edirne 1935, 160 Sayfa
İçindekiler:

İki söz ve bir deneştirme
Ne yapacaksın bozayı?
Dam insanları..
İçki ve kumar
Hakiki bir Türk
Hepimiz böyle olmalıyız
Soy adı alırken
Okuyan Türk köylüsü
Asker kokusu
Amirle memur
Bir ders daha
Gönül birliği
Esnaf terbiyesi
Çiftçi
Yurdumun değerli kızlarına
Yurdumun sayın aydınlarına
Türkler ve Avrupalılar
Kitap ve gazete
İhtikar savaşı
Erbap adam
Nüfus meselesi
Bir adam 25 liraya
Bayram hediyesi
...
...

Not: Kitapların PDF versiyonunu elde etmek isteyenler bulgaristanalperenleri@gmail.com mail adresinden bizimle irtibata geçebilirler. BTG

SOFYA HATIRALARI, MEHMET BEHÇET PERİM

Mücadeleci, gazeteci, yazar ve şair Nevrokoplu Mehmet Behçet Perim'in 1947 ve 1949 yıllarında iki kısım halinde yayınladığı hatıraları tekrar gün yüzüne çıktı ve okuyucuyla buluştu. BTG Editörü Basri Zilabid tarafından yayına hazırlanan ibret ve ilginç olayları içeren Sofya Hatıralarını zevkle okuyacağınızı umut ediyoruz.

 

Kitap 132 sayfadan oluşmaktadır. 

Kitabı sipariş etmek isteyenler 

bulgaristanalperenleri@gmail.com 

mail adresinden talepte bulunabilirler. 

Kitabın arka kapağından:

Bundan seneler evvel arkasında torbası, sırtında abadan camadanı ile poturu bulunan bir genç, Garbi Trakya'nın Kırca Ali Kasabasındaki geniş kahveye giriyordu. Yanında beyaz sarıklı bir zat vardı. Bu da Trakya’nın en münevver uzuvlarından olup o tarihlerde Daimî Encümen Azası bulunan dayım Hasan Sabri idi.

Hasan Sabri, bu poturlu ve camadanlı arkadaşını bana “Mehmet Behçet” diye takdim edince tuhaf bir haleti ruhiye içinde kalmıştım. O sene Kırca Ali Rüştiyesinde öğretmen idim. Mehmet Behçet adını babamdan [Hasan Vehbi Rodoplu] işitmiştim. Trakya müdafaası sonunda Bulgaristan’a iltica eden Cafer Tayyar kıt'alariyle birlikte Sofya'ya gelen bu zat, o günlerde Sofya'da bulunan şimdiki Kırklareli Müftüsü babamla bir otelde görüşmüşlerdi. Babamla aralarında çok samimane bir dostluk teessüs etmiş olmalı ki babam kendisini, kendisi de babamı daima takdirle ve sitayişle anarlardı. Bu suretle kaleminden millî heyecanlar duyarak istifade ettiğim bu zatı apansız karşımda görünce içimde anlatılmaz bir sevinç ve ürperme duymuştum.

Perim dağlarının yetiştirdiği bu ateşli genç, Bulgaristandaki Türk Milletine kalemiyle ve dili ile çok önemli hizmetlerde bulunmuş olduğu için Kırca Ali'de kaldığı müddetçe yanından hiç ayrılmamış ve geceli gündüzlü devam eden konuşmalarını derin hayranlıklarla dinlemekten haz duymuştum.

Re'fet Rodoplu

Lüleburgaz "Özdilek" Gazetesi, 1947

SOFYA HATIRALARI - I, MEHMET BEHÇET PERİM

Mehmet Behçet Perim'in Sofya Hatıraları - I isimli kitabına da ulaştık çok şükür. Elimizde Osmanlı'nın son ve Cumhuriyetin ilk döneminde Milli Eğitim Bakanlığı, uzun yıllar Türk Ocakları'nın başkanlığını yapmış, diplomat Hamdullah Suphi Tanrıöver'in "Şişli Camii Kütüphanesine yadigârım" el yazısını taşıyan fotokopi nüshası bulunmaktadır.  

SİYASİ PAZARLIK, AMA NE İÇİN?



Ahali Gazetesi küpürü

 Yıl 1923. Bulgaristan’da Türkçe yayınlanan “Ahali” gazetesinin sahibi, başyazarı ve Rahova Türk Rüşdiye Mektebi Müdürü Mehmed Behçet (Perim), belediye seçimlerinde Çiftçi Birliği’ne destek isteyen Vratsa valisi ile nasıl pazarlık yaptı?

Bulgaristan’ın değerli Türk gençleri!

Burada yayınlanan yazıları kaç kişi okuyor bilmiyorum ancak biz doğru bildiklerimizi yazmaya ve tozlu raflar arasında kalmış kitaplarda bulduklarımızı paylaşmaya devam edeceğiz. Aşağıda vereceğimiz yazıyı sadece bir kıssa, hikaye gibi görmeyelim, günümüzle mukayese edelim. Mehmed Behçet Perim’in yaptığı pazarlıkla bugün yapılan pazarlıkları bir göz önüne getirelim… Basri Zilabid, BTG Editörü

“Sofya Hatıraları II” isimli kitabında Mehmet Behçet Perim şöyle yazıyor:

Sağda Mehmet Behçet,
solda Yahya Kemal

Bir sürü cambaz eline düşmüş sağmal ineğe benziyorum. Her gözüne kestiren nüfuzlu ırkdaşım, güler yüzle ve tatlı dillerle yanıma sokularak dostluğumu kazanmağa çalışıyor, bazıları da üçer beşer kişilik gruplar halinde birleşerek, bağ ve bahçelerinde müşterek ziyafetler vererek bu felekzede adamı kendilerine mal edebilmek için biribirlerile yarış edip duruyorlardı.

Bunların maksatları, beni, kızları veya hemşireleri ile evlendirip içlerine almak mı idi? Buna pek de ihtimal veremiyordum; zira orada evlenmek niyetinde olmadığımı bazılarına ve bilhassa en karagün dostum olan Matmazel Pavlina'ya söylemeyi de ihmal etmiyordum.. Kendisiyle kültüründen istifade etmek için sık sık görüştüğüm ve mahpus bulunduğum zamanlarda hayli yardımlarını gördüğüm ve şimdi maalesef rahmetle anmakta bulunduğum o iyi kalpli aziz meslekdaşımın benim bu kararlarımı, o gibilerine, yavaşça fısıldamış olduğuna da biç şüphe etmiyordum. Buraya gelip yerleşeli bir seneyi geçmişti. Bu müddet zarfında misafirlik ve gariplik gibi komşuluk ve hemşerilik istiyen halim kalmamış ve haftada iki defa çıkan bir gazetenin sahip ve başyazarı ve Türk rüştiye mektebinin müdürü olarak çalışmağa koyulduğum herkesçe biliniyordu.

Rahova, Tuna boyunun en yüksek ve bol manzarası ile ta¬nınmış en dilber kasabası idi. Dar bir tren hattı ile Çervenbreg durağına bağlanan ve en ziyade tağıl yetiştiriciliğile tanınmış olan bu kasabanın o tarihlerdeki nüfusu 18000 idi ve bunun 347 hanesini Türkler teşkil ediyordu.

Çiftçilik, Zahirecilik ve kısmen Balıkçılıkla geçinen bura Türkleri de, bütün Bulgaristan Türkleri gibi, mert, çalışkan, vefalı, sadık ve yükselmeğe gerçekten âşık olan insanlardı. Nitekim, onların bu yüksek vasıflarını yakından gördüğüm ve bilhassa geniş bir Bulgar çoğunluğu arasında erimek tehlikesine maruz bulunduklarını da sezdiğim, için matbaamı ve haftada iki defa intişar eden (Ahali) isimli gazetemi Sofyadan kaldırıp buraya getirmiş ve ömrümün en hamleli yıllarını burada geçirmeğe başlamıştım.

Rahova'nın temiz Türkleri değersiz varlığımı çabucak çenberliyerek adımlarıma ayak uydurmuşlar ve benimle birlikte hamleden hamleye geçerek iki yıl gibi kısa bir zaman zarfında örnek bir cemaat halini almışlardı. Ardı arası kesilmeyen geceli gündüzlü, çalışmalarımın mahsulü olanak Rüştiye okulundan yetişen ve evvelce bu okulu ikmal ederek hayata atılmış olup o yıl açılan (Bozkurt gece kursu)ndan geçen azimkar gençleri ana vatandaki müsbet çalışmalarını uzaktan uzağa işittikçe ve zaman zaman aldığım, mektuplarını okudukça duyduğum haklı sevincimin tahminini bu satırları takip eylemekte bulunan aziz ve kıymettar okurlarıma bırakıyorum.

Evet, artık açıkça anlamağa başlamıştım ki sağmal bir inek gibi sağa sola çekilerek değerlendirmekliğimin ve arttırılmaklığımın başlıca sebebi, yaklaşan belediye seçimlerinde beni kendilerine mal ederek ve kalemimle çenemi kendi hesaplarına çalıştırarak omuzlarıma yerleşmekten ibaretti. Ancak, ince zekâ oyununun ırkdaşlarım tarafından oynanmadığına da artık şüp¬hem kalmamıştı. Zira, (Çiftçi), (Demokrat), (Nasyonal Liberal), (Sosyalist) ve hattâ (Komünist) gibi türlü partilere ayrılmış olan Bulgarlar, mukadderatın kendilerine mahkûm ettiği zavallı ırkdaşlarımı da kendileri gibi bu muhtelif partilere dağıtmış bulunuyorlardı.

…

Türk Okuma Yurdu ile Türk kahvesi okulun tam karşısında olduğu için Türk azınlığı her sabahın alaca karanlığında burada toplanarak çay ve kahvelerini içmek vesilesile günün hâdiseleri etrafında görüşüp dertleşirler, ondan sonra da dağılır, işlerine giderlerdi.

Burası, milli kalkınmayı temine çalışmak bakımından benim için de hayli faydalar sağladığından ben de hemen her sabah evimden binaya iner, okul mesaisi başlayıncaya kadar burada biriken kardeşlerimle türlü konular etrafında uzun derin söylentiler yapardım.

Trakya'dan Bulgaristan'a
geçerken Yunanlı iki asker
tarafından yaralanan
Mehmet Behçet

Bir Ocak aynını 20. günü yine böyle bir sabah toplantısında bulunuyordum. Her taraf bembeyaz, karlarla örtülü ve kahvenin hemen alt tarafından geçen Tuna muazzam buz tabakalarile dolu bir halde akıp gidiyordu. Söz sırası o hafta içinde yapılacak belediye seçimlerine gelmişti. İşini gücünü bırakıp sabahtan akşama kadar bu kahvede dama iskambil ve tavla oynayan Ali Kartof, buradaki Türkleri kendisinin bağlı bulunduğu Çiftçi Partisi hesabına kazanmak için ardı arası kesilmiyen bir sürü lâf yığınlarile uluorta konuşmağa başlamış, o tarihlerde iktidar mevkiinde bulunan Çiftçi Partisi hükümetinin Türk unsuruna karşı takındığı müsamahalı vaziyeti uzun boylu anlatmış ve kasabadaki taraftarları hayli toplama baliğ olan Nasyonal Liberal Partisini halkın gözünden düşürmek için de bir sürü örnekler getirdikten sonra ilk cihan savaşına onlar tarafından sokulduklarını ve cephelerde çarpışan kıt'alardaki Türklere bir sürü eziyet çektirmekle beraber domuz eti bile yedirdiklerini söylüyordu.

Oturduğum köşeden yavaşça başımı çevirerek:

-Ali efendi, Ali efendi; diye bağırdım ve:

-Çok memnun olmalısın ki herifler hiç değilse domuz etini olsun esirgememişler de seni büsbütün aç bırakmamışlar. Zira unutma ki sen ve senin gibi çenebazlıkla ömür tüketenler, herkesin gece gündüz durmadan çalıştığı bu yalan dünyada, yalnız aç kalmağa mahkûm olurlar.

Bir Bulgar siyasî partisinin ekseriyet kazanmasını temin için burada lâf atıp duracağına ve böylelikle bir daha ele geçmiyecek olan kıymetli ömrünü boş yere harcayacağına evindeki arık ineklerini yemlerini hazırlamağa, sularını içirmeğe ve ahırlarını temizlemeğe kapansaydın daha mükemmel bir iş yapmış, olmıyacakmıydın?

Emin olabilirsin ki Bulgar partisinin belediye seçiminde, kazanmasını sağlamak için burada bir propaganda yapacağına evinin işi ve çocuklarının nafakasile meşgul olsaydın ruhun da Allahına ibadet etmiş bir mümin ferahlığı duyacaktın..

Bir Türk gazetecisinin ve okul baş öğretmeninin Bulgar ordusunda dövüştürülen Türk askerlerine domuz eti yedirilmiş olduğunu nefretle karşılıyacak yerde onu hoş görmesini çatık kaşlarile dinleyen ak sakallı Hafız Hasan efendi merhum, son cümlemi takdirle karşılamış ve ihtiyarlığına ve o nisbette herkesçe bilinen vakarına rağmen:

- Bravo be Behçet bey!

Diye haykırmaktan kendisini alamamıştı. Hafız Hasan efendi ile 93 ten evvel Mahkemei Şer'iye başkâtipliğinde bulunmuş olan seksenlik Abdurrahim efendinin bu ifadelerimi doğru ve çok yerinde bulmuş olmaları Belediye Seçimi karşısında beş altı yüz rey sahibi olan Türk azınlığının oynayabileceği roller etrafında uzun derin konuşmama yol açmış oluyordu.

Bulgar siyasî partilerinin hiç birine âlet olmadığım Bulgaristandaki Türklerin cümlesince malûmdu. Bu sabit karakterimden ötürüdür ki, çok şükür mevlâya, bugün dahi onların müşterek sevgilerine mihrak olmuş bulunmanın hazzile mesudum.

Oradaki ırkdaşlarımın hayat ve istikballeri bakımından bugün dahi değişmiyen en açık kanaatim, onların o siyasî vatanda bulundukça türlü Bulgar partilerine ayrılmaktansa bölünmez bir gönül, fikir ve iş birliği yaparak haklarını kendi varlıklarına dayanmak suretile korumak ve kurtarmakta tecelli ediyordu ve çünkü o tarihlerde bütün Bulgaristanda bir milyonu mütecaviz Türk unsuru mevcuttu. Bu amaca varılabilmek için milletçe yürünecek tek yol: Karşılıklı sevgi; karşılıklı inan ve güvenden ibaretti.

Muhtaç olduğumuz (Millî Birlik) ve (Millî Kuvvet) amacına ancak bu yoldan, varabilirdik.

Okulun ilk ders zilini duyarak kahveden ayrıldığım sırada arkadaşlarımın yüzlerine baktım; Ali Kartof da dahil olmak üzere, hepsinin gözleri yaşla dolmuş ve koca kahveyi derin bir sessizlik kaplamış bulunuyordu..

İlk dersten çıkıp öğretmenler odasına geldiğim zaman arkadaşlarımın ayakta ve okulun malî ve idarî işlerini çevirmek için seçilmiş olan Encümeni Maarif reis ve azalarından maada her biri şimdi hakkın rahmetine kalmış olan Yusuf Hafız Hasan, Abdi Usta, Derviş Mercof, Ramiz Şekerci, Mustafa Ağoşef ve Molla Mehmet Hacı Bayramof gibi Türk ileri gelirleri de iskemlelerde oturmuş, beni bekliyorlardı. Akıncı dedelerimizin bu değerli torunları asil bir saygı severlikle ayağa kalkıp oturduktan sonra derakap maksada geçmişler ve bir hafta sonraki Belediye Seçimi münasebetile sabahleyin kahvede söylediğim sözlerin kendilerinde derin bir intibaha sebebiyet verdiğini ve bu itibarla milletçe ne yapmak icap ediyorsa hemen karar almak üzere benimle görüşmeğe geldiklerini ifade etmişler ve kasabanın bağlı bulunduğu Vratsa vilâyeti valisi Petkodekof'un Türklerle temasta bulunmak üzere üç gün sonra kasabaya geleceğini söylemişlerdi.

Bu millî karar, hepimizi çocukça sevindirmiş ve gözlerimiz yaşarmış olduğu bir halde birbirimizi tebrik etmemize sebep olmuştu.

Yapılacak işleri derhal kararlaştırmıştık. Ancak bir arkadaşın ortada bulunmayışı hepimizi müşterek bir endişeye düşürmüştü: Yıllardan beri azılı bir komünist olarak tanınmış sonradan kayın pederim olan kunduracı Ahmet Mercof..

Onun kızıl komünist, benim de o derece mutaassıp bir milliyyetperver oluşumuz, o güne kadar yaptığımız umumi toplantılarda biribirimizi amansız bir halde hırpalamaklığımıza sebebiyet verdiği için onu da aramıza almak teklifini yapmağa kimsenin cesareti yoktu. Bu sebeple, iş evinde 8-10 münevver kalfa çalıştıran ve bu yüzden 60 - 70 rey teminine muktedir olan bu adam, gerçekten (Nuh) dediğine (Peygamber) demiycek kadar çetin bir arkadaştı. Aramızdaki şiddetli çarpışmalara rağmen onu da bu teşebbüse katma işini bizzat ben deruhte ettim ve kendisine kardeşçe bir mektup göndererek okula gelmesini rica ettim. Rahmetlinin asil ve merdane bir ifade ile:

- Hemen geliyorum..

Diye yolladığı haberin hatırasına bütün ömrümce hürmetkâr kaldığımı iki oğlumun annesi de takdirle inanmış olduğu içindir ki maddî ıstıraplarımın her türlüsüne rağmen fani ömrümü çok mes'ut bir aile reisi olarak yaşıyorum.

Ocak ayının güneşli bir pazar günüdür. Çiftçi Partisi mensupları, yakalarındaki Portakal renkli rozetleriyle mağrur bir halde sokakları doldura doldura dolaşıyorlar ve zaman zaman:

Yaşasın, çiftçiler, yaşasın Stamboliski, kahrolsun muhalifler... diye haykırıyorlardı.

Saat iki. Çiftçi Partisinin bando mızıkası parti marşını çala çala sokakları dolaşıyor; benim de pansiyoner olarak bulunduğum evin cümle kapısı hızlı hızlı çalınıyordu.

Kapıyı açtım; Ahretliğim Gemici Hüseyin ağa nefes nefese karşıma dikildi ve:

- Bütün arkadaşlar sizi okuma yurduna bekliyorlar...

Dedi. Bu haberi esasen bekliyordum; ağır ağır yola çıktım ve biraz sonra (Türk okuma yurdu)’nun eşiğinde göründüm. Binayı sarsarcasına yükselen muazzam bir alkış tufanı beni bir yaprak gibi içeriye uçurdu ve Vratsa valisinin karşısına bir dev gibi çıkardı.

Vali, gerçekten nazik ve terbiyeli bir adamdı. İsviçredeki Hukuk tahsilini ikmal ederek memleketine dönmüş olan bu mütekâmil insan ilk bakışta muhatabına önem ve inan vermekte gecikmiyordu.

Kısa bir tanıtma ve tanışmayı müteakip söze başlayan vali, Çiftçi partisine bağlılıklarını ötedenberi işittiği Rahova Türklerinin dertlerini dinlemek ve onların belediye seçiminde Bul¬gar kardeşlerile birleşerek kazanacakları zaferi yakından görmek için buraya geldiğini söyledi ve Rahova Türklerinin çiftçilikle geçinen iyi vatandaşlar olmaları hasebile bu partiye âzami muzaharette bulunacaklarından, esasen emin olduğunu ilâve etti.

Ötedenberi takdirkârı bulunduğum değerli vali Petkodakof’u şu anda karşımla görmekle ve onu, hizmetinde bulunduğum kahraman Tuna boyu Türkleri adına selâmlamakla bah¬tiyar olduğumu beyan ederek söze başladım ve kendisile açık ve kardeşçe bir konuşma yapabilmemiz için her şeyden evvel, bir kamp ve bir maktel olmayan Türk okuma yurdunu dolduran jandarmaların, ellerindeki silahları, kırbaçları ve boyunlarına asılı eski zaman kılıçlarile birlikte kapı dışarı edilmeleri lüzumuna benimle birlikte kendisinin de inanmış olacağına ihtimal verdiğimi ve eğer kendilerine Türkler tarafından en ufak bir saygısızlıkta bulunulacak olursa mesuliyetinin bizzat şahsıma râci olacağını belirterek belediye seçimi karşısında Rahova Türklerinin almak istedikleri durumun izahına girişeceğimi söyledim.

Valinin bir parmak işareti, güya kendisini korumak ve hakikatte Türkleri korkutmak için getirilmiş olan müsellâh jandarmaların, uzun kılıçları, kırbaçları ve çakar almaz tüfeklerile birlikte, bir saniye içinde oradan defolup çıkmalarına kifayet etmiş oldu ve müteakiben Tuna boyu Türkleri adına benim mütevazı sesim perde perde yükselmeğe başladı..

Maksadımız açıktı:

Alınlarımızın kara yazısı, bizleri, kendi hemcinslerimiz olan Bulgarlar arasında azınlık hayatı geçirmek durumuna düşürmüş bulunuyordu. Buna rağmen kendilerini yine yabancı saymadığımız için bugüne kadar geçen zaman zarfında – öteki azınlıklara bakarak – vefa ve sadakatten asla ayrılmadığımızı ve nitekim bu sadakatimizi genel savaşta arslanlar gibi dövüşmek suretile isbat etmiş olduğumuzu söyledim ve sırası gelmişken Türklerle Bulgarlar arasındaki tarihî münasebetlerden kısaca bahsetmek istediğimi ilâve ettim.

Büyük Türk ırkının (Bulgar) adı ile anılan kısmı daha beşinci asırda Karadeniz sahillerine ve Tuna kıyılarına inmişti.

Aslen Türk olan Bulgarlar iki yüz sene sonra Dinyester, Tuna ve Prut nehirlerinin teşkil ettikleri bir açı içine yerleşmişler ve Tuna ile Balkanlar arasındaki bölgelere ve hattâ Trakya ovalarına inmiye başlamışlardı. Bizans hükümdarı, aslen Türk olan Bulgarları buralardan söküp atmak için teşebbüse geçmiş, fakat muvaffak olamamıştı. Zira büyük Asparuh'un komutası altında Varna'ya kadar ilerleyen muazzam bir Türk ordusu Tuna ile Balkan dağları arasındaki yerlere ve dolayısile buralarda yerleşik olan Slavlara hâkim olmuşlardı. Bunların gelenek ve görenekleri Büyük Asya Türklerinin gelenek ve göreneklerine aynen benziyordu. Bunların da bayraklarında ayni ırktan olan öteki Türklere ait sancaklar gibi at kuyruğu vardı. Asparuh, durup dinlenmeden Bizans İmparatorluğu ile savaşa devam ediyor; Bizans İmparatoru, Asparuh ordularına yenildikçe haraç vermeyi kabul ediyor, haraç vermek ten usandıkça da saldırma teşebbüslerine geçiyordu. Asparuh tan sonra iktidar mevkiine geçen Tervelhan, Bizans İmparatoru İkinci Jüstiniyen'le ittifak etmiş ve Çar unvanını almıştı.

Yüz otuz sene sonra hanlık mevkiine geçen Çar Krum zamanında Türk-Bulgar saltanatı büyük bir gelişmeye erişmiş; Macaristan, Makedonya ve şimdi (Sofya) adı ile anılan Serdika kıtaları baştan başa Türklere intikal etmiş bulunuyordu.

Bizans İmparatoru, bir aralık, Krum han’ı, püskürtmek teşebbüsüne geçmiş ve neticede dehşetli bir yenilgiye uğrayarak savaş meydanında can vermişti.

Bu emsalsiz zaferden büsbütün cesaretlenen Krumhan, Edirne önlerinde yeni bir zafer kazandıktan sonra İstanbul surlarına dayanmış ve Bizanslıların yeniden harekete geçmelerine imkânı vermemek için yeni yeni savaş araçları hazırlamağa koyulmuştu.

İstanbul'u fethedemeden ölen Krumhan ve onu takiben iktidar mevkiine geçen Omurtak Han'dan sonra hâkim unsur olan Türk - Bulgarlar kendilerini yavaş yavaş kaybetmeğe başladılar ve Slav muhitinde hâkim unsur oldukları halde 200 sene gibi kısa bir zaman zarfında önce öz dillerini kaybettiler, sonra da Kiril ve Metodi isimli iki papasın, tesiriyle hıristiyanlığı kabul ederek Slavlık içinde eriyip gittiler.

Hıristiyanlığı resmî din olarak kabul eden Bulgar hanının adı artık Türkçe değildi.

Uzun müddet türlü istilâlar altında kalan bu hırıstiyan dünyası 14. asrın sonlarına doğru Osmanlı Türklerine geçti ve 1908 tarihine kadar bu idare altında kaldıktan sonra (Bulgar Hükümeti) adı altında yeni bir Ortodoks Slav devleti ha-linde inkılâp etti.

Anlaşılıyor ki bugünkü Bulgar milleti tarih sahnesine, önce Türk olarak çıkıyor, ondan sonra da (Türklük) ve (Türkler) sayesinde siyasi bir mevcudiyet halini iktisap ediyor.

Ortada bu derece yakın bir kan ve tarih kardeşliği dururken, bugünkü Bulgar devletini idare edenlerin, hasbel kader azınlık durumuna geçmiş olan Türklere kayıtsız kalamıyacağı, Türklerin de, kendilerine en ziyade yâr olacak bir parti ile el ve iş birliği yapmaktan geri durmıyacağı pek tabiîdir; ancak kendilerinin inan ve güvenlerinin kazanılması için her şeyden evvel onların milletçe muhtaç oldukları imkânların kendilerine bol bol verilmesi icabeder.

İstiyeceğimiz şeyler gayet basittir:

Çocuklarımızın refah içinde okuyup yüksek tahsile devamlarını ve iyi vatandaşlar olarak yetişmelerini sağlamak için bugünkü rüştiye okulunun yarının lisesi haline inkilâbını temin edecek bol para verilmesinin ve okur yazar gençlerimizin, tahsil derecelerine göre, bütün devlet dairelerinde ödevlendirilmesinin şimdiden teahhüt edilmesi ve teahhüdün en kısa bir zamanda meydana getirileceğini tevsik edecek bir nevi mukavelenamenin hükümet ve iktidar partisi adına değerli vali ile Rahova Çiftçi Partisi başkanı tarafından imzalanmasıdır. Bu takdirde 650 adet sadık Türk reyinin şu mütevazı avuçlarımın içinde bulunduğuna inanılmasını dilerim.

Dedim ve şu anda tasviri mümkün olmayan muazzam bir alkış tufanı içinde, kulaklarımın, uğuldadığını hissettim.

Çiftçi Partisinin Rahova başkanı, millî izzeti nefsinin hırpalanmış olmasından doğan hırçın bir lisanla:

- Yahu teahhüdümüzü yerine getirmediğimiz takdirdi bize karşı ne yapabilirsiniz?

Diyecek oldu; fakat oturduğum yerden ok gibi fırlayarak:

- Evvelce de arzetmiştim ki icapları yapılmayacak olan teahhütnamenizi bütün bir cihan, efkârı umumiyesine bir paçavra halinde gösterebilmemize yetecek kalemimizle gezetemiz, Çiftçi Partisi karşısında, (dostluk) veya (düşmanlık) cephelerinden birine geçmek için kahraman Rahova Türklerinin emirlerine muntazırdır...

Dedim.

Parti başkanının yeniden vermek istediği cevabı valinin tek parmağıyle yaptığı işaret bir anda susturmuş ve o gece Türk Maarif Encümeni reisinin evinde vali şerefine verilen bir ziyafette seçkin öğrenciler ve gençler tarafından söylenen Türkçe ve Bulgarca güzel şiirler, monologlar ve milli şarkılar valinin daha oracıkta Maarif Vekiline ve parti genel sekreterine; hitaben yazdığı mektupların bizzat bana verilmesini ve Rahova Türklerinin, ittihattan kuvvet doğacağına dair olan nasihatlarımı dikkatle dinleyerek onu fiil ve tatbik sahasına atmış olmalarının mükâfaatını bir hafta gibi kısa bir zamanda kazanmalarını temin etmiş ve fakat, ne yazık ki, bir hafta içinde yapılmasına başlanan bu yardımın sonu gelmeden dahilî bir ihtilâl neticesinde Çiftçi Partisi devrilmiş ve bu devriliş 30,000 Bulgarin yine Bulgarlar tarafından tepelenmesine sebep olmuştu.