Paşmaklı-Ahîçelebi ile İlgili Notlar
(Smolyan)
Aydın Ayhan
(“Rumeli’de ve Akdeniz Adalarında Türk Varlığı” isimli kitabımdan-Doğu Kütüphanesi yayını)
Paşmaklı, arazisi “Haremeyn-i Şerifeyn Vakıfları’na ait Filibe Kaymakamlığı’na bağlı bir köy idi. “Ahiçelebi Kazası Paşmaklı Köyü” kaydına göre, “Ahi Çelebi Kazası” bölgenin adı, merkezi Paşmaklı Köyü idi.
Rumeli Ordusu’nun askeri merkezlerinden birisiydi. Buradaki bütün ahalinin varlığı, askeri hizmete bağlıydı. Askerlere dayalı hızlı bir ticaret gelişmişti.
1887 de Edirne Vilâyeti, Gümülçine Livasına bağlı bir kasaba idi. Balkan Savaşları sonuna kadar. Osmanlı toprakları içinde kaldı. Balkan Savaşı sonunda, yapılan anlaşmayla Bulgaristan’a ilhak edildi..
Paşmaklı’da aba ve şayak dokunur, bu kumaşlardan asker için “şayka” tabir edilen bir tür gocuk, talim abası, elifî aba, şayak entari ve yağmurluk dikilirdi. Abacılık, şayakçılık ve dokumacılık seçkin bir geçim kaynağı idi.
Evlerdeki güvercinliklerden elde edilen güherçile, barutçu esnafı tarafından, barut yapılır, bu barut, ordu ihtiyacı için verilir ama, kaçak olarak da satılarak ve avcılıkta kullanılırdı.
Halkın ana geçim kaynağı tarım (buğday, arpa) ve tütüncülüktü. Çok kaliteli olan Paşmaklı tütünü, genelde tütün kaçakçıları tarafından gizlice alınır, Osmanlı’nın son yıllarında mali esaretinin eseri Reji idaresinden kaçırılır ve tütün kaçakçıları vasıtasıyla el altından satılırdı. Gün geçmezdi ki, reji kolcuları ile tütün kaçakçıları arasında bir çatışma haberi duyulmasın.
Paşmaklı ve köylerinde, asker ihtiyacı için çok kaliteli “peksimet” pişirilirdi. Hattâ “Âhiçelebi peksimeti” Girit’te görev yapan yeniçerilere kadar gönderilirdi.
Büyük Palaz Köyü tabur merkezi ittihaz edilince buraya büyük askeri malzeme ve levazım depoları inşa edilmişti.
Âhiçelebi’deki demirci esnafı sadece ordu ihtiyacı için, toplar ve top arabaları, nakliyat arabaları için gerekli demir aksamı imal ederlerdi.
Burada, büyük miktarda öküz ve camış beslenir, bunlar baharda, araba ve top çekmeleri için, orduya teslim edilirdi.
Çevredeki mera ve yaylalarda, devlete ait(mirî) büyük koyun ve keçi sürüleri bulunur, bunlarda her yıl büyük miktarda canlı hayvan teslim edildiği gibi, kavurma imal edilerek, tulumlara basılır, askeriyeye teslim edilirdi. Büyük miktarda hayvan kesimine bağlı olarak, “debbağ”lık gelişmişti.
Paşmaklı’da 1600lü yılların başlarından itibaren Rumeli’nin her tarafında nam salmış bir “medrese” bulunuyordu. Bu medreseden çok ciddi eğitim yapılıyor, mezun olanlar, Osmanlı coğrafyasının her tarafında, ilmî vukûfiyetleri ile tanınıyorlardı
1839 da Paşmaklı’ya, Arabistan’da vukû bulan bir isyan sonunda sürgün olarak getirilern “Evlâd-ı Arap” muhacirler iskân edilmişti.
Paşmaklı Rüştiyesi 1874 de açılmıştı. Binasının yapımında halkın ve askeriyenin büyük katkıları olmuştu.
Ahîçelebi-Paşmaklı Yöneticileri:
Kadı Mehmed bin Mahmud 1651
Kadı Abdullah 1652
Kadı Mehmed 1662
Naib Ahmed 1670
Kadı Mehmed 1671
Kadı Süleyman bin Ali 1673
Kadı Mehmed bin Ali 1680
Naib Süleyman 1686
Naib Feyzullah 1690
Naib Muharrem 1692
Naib Abdurrahman bin Musa 1694
Naib Hasan 1696
Naib Osman 1704
Naib Abdullah 1706
Naib Mehmed 1706
Naib Hüseyin 1716
Naib Lütfullah 1717
Naib Ömer 1718
Naib Mehmed 1720
Naib İsmail 1723
Naib Ali 1724
Naib Mesut zade İsmail 1725
Kadı Mehmed 1731
Naib Hüseyin Necib 1797
Ayan Hacı (?) Ağa 1810
Naib Keçeci zade Abdülhalim Molla 1816
Naib Mustafa 1828
Voyvoda Salih Ağa 1836
Müdür Agob Ağa 1844
Müdür Mahmud Ağa 1845
Müdür Ağuş Ağa 1846
Müdür Hasan Bey 1848
Müdür Muğlavîzade Âgâh Efendi 1849
Müdür Yusuf Efendi 1849
Müdür Mustafa Hulûsi Bey 1850
Müdür Saidî Efendi 1853
Müdür Nazif Bey 1854
Müdür Lâtif Bey 1854
Müdür Hüseyin Efendi 1855
Müdür Esad Efendi 1856
Müdür Sermed Efendi 1856
Müdür Abdi Efendi 1859
Müdür Esad Efendi 1860
Müdür Rıfad Efendi 1861
Müdür Hacı Emin Efendi 1862
Müdür İbrahim Ethem Bey 1878
Müdür Ali Nesib Bey 1888
Müdür Mehmed Emin Muhlis Bey 1889 (1896 ye kadar)
Kaymakam İzzet Bey 1897
Kaymakam Mehmed Emin Bey 1901
Kaymakam Mehmed Şükrü Bey 1902
Kaymakam Behçet Bey 1903
Kaymakam İshak Tevfik Efendi 1903
Kaymakam Mehmed Rüştü Efendi 1904
Kaymakam Ahmed Galib Bey 1904
Kaymakam Seyid Ali Bey 1905
Kaymakam Ahmed Hasan Bey 1905
Kaymakam Abdullah Sıdık Bey 1906
Kaymakam Ahmed Naim bin Mustafa Bey1909
Kaymakam Mehmed Şükrü Bey 1909
Kaymakam Ali Seydî Bey 1910
Kaymakam Safvet Bey 1911
Paşmaklı’da Mahalle ve Yer isimleri:
Hacı Köse Mahallesi, Çami-i Atik Mahallesi, Çavdar Mahalle, Nişanca Mahallesi, Çarşı Mahalle, Çavdar Mahalle, Koca Mescit Mahallesi, Sekiz Sınır Mevki, Eşek Kulağı Mevki, Kara Bulak Mevki, İmaret Yaylası
Kara Mandıra Karakolu, Kozlata Karakolu, Rojen Gümrüğü
Gazi Evranos Bey Evkafı(mera ve ormanlar), İsmihan Sultan Evkafı(Boyoşova Köyünde), Derviş Cami (Ketenlik Köyünde),
Ahiçelebi-Paşmaklı’ya bağlı Köyler:
Ahatlar, Ahatlar-ı Kebir, Akedre, Aktepeli, Alamidere, Alamut, Alkana, Ambardere, Arda Başı, Aşağı Dere, Aşağı Raykova, Aşubeli, Aygırdere, Balaban, Balıklıdere, Başöyük, Bellicedere, Boyoşova, Bukova, Büyük Dere, Canferdere, Cedid, Çakır, Çakmak, Çamlıca, Çanak, Çangırdere, Çelikli, Çoban, Çokman, Çukurköy, Darıdere, Derde, Dere-i Kebir, Dere-i Sağir, Dericiler, Devletdere, Dolaştır, Dospot, Dörmete, Dusyad, Düşükdere, Erdebaş, Erikli, Eskiciler, Fındıcak, Fokaliç, Gökçepınar, Gündüzler, Hasandere, Hasanköy, Hufuş, İlyasca, İsmilan, Karabulak, Karaburun, Karamuş, Karlıova, Karluk, Karşılı-i Kebir, Karşılı-i Sağir, Kasap, Kayrak, Kermene, Kestanelik, Kestencik, Keteklik, Kırşol, Koçin, Korlukova, Kozluca, Kurtdere, Kuzulce, Küçük Arda, Küçükdere, Lapos, Liçova, Loçir, Maden, Mustafacık, Murtaza Ova, Büyük Palaska(nahiye), Rayko, Seyidli-i Kebir, Seyidli-i Sağir, Sogicek, Şeytanköy, Taşkın, Tekfur, Tekir, Timurcek, Toklu, Topuklu, Tozburun(nahiye), Uzundere, Valkan, Yakova, Yukarıdere, Yunusdere,
