Bulgaristan'dan Rusya'ya götürülen bir Osmanlı kitabesi:
Rusya Milli Kütüphanesi, St. Petersburg’da bulunan
Vidin ve diğer kalelerdeki Türkçe Tarih Kitabeleri
Olga
Vasileva
Rusya
Ulusal Kütüphanesi/St. Petersburg-Rusya
заведующая сектором восточных фондов ОР РНБ
Ольга Валентиновна Васильева
Özet
1878 Berlin Antlaşması uyarınca
Bulgaristan'daki tüm Türk kalelerinin yerle bir edilmesi gerekiyordu. Aynı
zamanda tarih yazıtlı kitabeler de korunarak St. Petersburg'a nakledildi. Kitabeler
Prof. Vasiliy Smirnov tarafından incelenmiş ve daha sonra çoğu farklı askeri
birliklere “hediye edilmiştir”. Ancak 1882'den beri İmparatorluk Halk
Kütüphanesi'nin (bugünkü Rusya Milli Kütüphanesi) girişini sekiz taş süslüyor.
Bunlardan dördü Bulgaristan'ın Kuzeybatısındaki Vidin kasabasından geliyor;
bir taş muhtemelen Shumla'dan (Shumen) alınmış, diğerlerinin menşei ise
belirsiz. En eski yazıt Hicri 1134 / Miladi 1721–1722'ye tarihlenirken,
sonuncusu ise Hicri 1254 / Miladi 1838–1839 yılını taşıyor. Altı tarih yazıtı
binaların veya kapıların inşası veya onarımına adanmıştır. İnşaattan sorumlu
kişilerin isimleri sıklıkla zikredilmektedir.
Nitekim 1134 / 1721-1722 tarihli kitabede binaların sorumlusu Süleyman Paşa ile inşaatı yapan Hezarfen Mustafa'nın isimleri
görülmektedir.
1147/1734-1735 yıllarında Vidin'in İstanbul ve Florentin kapılarını
yenileyen Ahmed Paşa ve mimar Mustafa-Kulu'nun isimleri iki kitabede geçmektedir.
Vidin kalesinin komutanı Hafız Ali Paşa da bu listeye dahildir.
Aynı İstanbul kapısının 1814 yılında yeniden inşasına
başlanması münasebetiyle yapılan kitabede, çoğu yerde Sultan II. Mahmud'un (1808-1839) adı da geçmektedir. 1250 / 1834-1835 tarihli oval taş
üzerinde tuğrası yer almaktadır. Tarih yazıtları, Eski Türkçe (Osmanlı)
dilinde, Arapça ve Farsça alıntı kelimelerle dolu ayetler içermektedir.
Ayrıca cümlelerdeki kelimelerin
normal Türkçe sırası genellikle ters çevrilmeyle bozulur. Bazen Arap
harflerinin altına veya üstüne aksanlı noktalar oyulmazdı ve bu, özellikle
harflerin olay yılına eşit olacak belirli sayısal değerlerinin (ebced)
toplamına ulaşmak için yapılırdı. Bütün bunlar, kullanılan epigrafik yazıların
türü ve yoğunluğuyla birleştiğinde tarih yazıtlarının okunmasını ve
yorumlanmasını kolay bir iş olmaktan çıkarmaktadır.
YAZARIN TOKAT'TA II. GAZİOSMANPAŞA SEMPOZYUMU HAKKINDA HABER
KAYNAK:
 |
Sâhibü'l-hayrât ve'l-hasenât ve râgıbü' l-cennet ve'd-derecât Selvili Çeribaşı Ahmed Ağa sene 1229 /1813-1814 Kitabeyi okuyan: Vedat S. Ahmed |
 |
| Fotoğraf: Veliko Tırnovo Bölge Müftülüğü |
Suhindol - Söğündal Köyü Cami Kitabesi
Ya mufettihal-ebvab iftah lena hayral bab
Sahibul hayrat vel-hasenat ve râgibul
Cenneti ved-derecat Selvili Çeri-başı
Ahmed Ağa sene 1229 H. / 1813-1814 M.
Kırcaali Almalı dere (Bulgarca Buk) Köyü Cami kitabesi
Hâzihî cennâtü adnin fedhulûha hâlidîn
Yâ Müfettiha'l-ebvâb iftal lenâ hayra'l-bâb
Bu cami-i şerifi binâ eden el-Hac Ali Alemdar (?) bin Mahmud
Cennet-i âlâda makamın yüce eyleye ol ganî mabûd
Sene 1226 (Miladi 1811/1812)
Okuyan: Basri Zilabid Çalışkan
Foto: Suray Mustafa
Foto: Suray Mustafa
Bulgaristan Kırcaali ili Koşukavak ilçesi Seyyitler Camii Kitabesi
Bâni-i aslisi işbu camii etti bina
Lîk çokdan olduğundan pek harap olmuş idi
Şimdi Seyyidler cemaati rıza-yı Hak içün
Cümle gayret idüp tamir ve teşyid eyledi
Beş vakit ezan okunup hem kılındıkça namaz
Tamir edenlere nazil ola feyz-i ebedi
Sa’yilerin meşkur idüb Hak mağfur ide zenblerin
Çünki bunda her birisi can feda olsun dedi
Söyle Fevzî lafızla tarihi herkes anlasın
Bin iki yüz yetmiş altı senesi yaptı
(Miladi 1859/1860)
Okuyan: Basri Zilabid Çalışkan, BTG Editörü
 |
Her kim olur sahibul-hayrat
velakin innemel-amalü bin-niyyat.
Kabul eyler duasın kâdıl-hâcât
ashab-ı evkafa hak eylesün atıyyat.
Ehali eylediler sayü-gayret
dahi memur-u evkaf kıldı himmet.
Yapıldı mahfel oldu cami mislü cennet
kılan beş vakti bunda bula rahmet.
Tırnovi’de gaziler köyünde sakin gez heman
Rahmet-i hakka hiraman oldu (nazlı nazlı
yürüdü) İbrahim aga.
Sulbü-zade Hac Abdurrahman aga himmeti
Sebilüllah böyle cami yaptı burda bî-riya.
Müstecabüddavedir bu mescid-i yenbu-u-din
Beyt-i hak’dır izzet-i dergahına eyle dua.
Bu camidir vesile kurb-u rahmana olur hâdî.
okundukça içinde ayet (?) sûre-i isra.
(Son satır kapalı olması sebebiyle okunamamıştır.)
Hicri 1289 / Miladi 1873
Metni okuyan: Basri Zilabid Çalışkan |
 |
| Fotoğrafın sağ üst kısmında bulunan cami Firuz bey camiidir. Osmanlı döneminde Hisarlık denilen mevkide yani kalenin bulunduğu yerdedir. Bugün bu yere Bulgarlar Tsarevets demektedirler. Cami İstanbul'un fethinden yaklaşık 20 yıl önce 1435 yılında inşa edilmiştir. Kurşun kubbeli ve minarelidir. Osmanlı-Rus Harbinden sonra minaresi Bulgarlarca yıkılmıştır. Bina askeri depo olarak kullanılmış, 1913 yılında meydana gelen deprem sebebiyle ana gövde de yıkılmıştır. |
 |
| Tırnova'da Firuz Bey Camii Kitabesi
Birinci satır:
Bismillahirrahmanirrahim. Benâ haze'l-mescid el-mübarek el-Emiru'l-kebir Firuz
Bey bin
İkinci satır:
Abdillah tekabbelâllahu minhu ve afâ anhu ve kâne'l-feragu bi tarihi
min sene tis'a ve selâsîn ve semâniye mie.
Anlamı:
Rahman ve rahim olan Allah'ın adıyla.Bu kutlu camii Abdullah oğlu
büyük komutan Firuz Bey yaptı. Allah kabul etsin ve onu affetsin. 839 tarihinde tamamlandı.
(839 Hicri tarihi, miladi 1435-36 yılına denk
gelir.)
       |
