DEYAN ROSENOV DIMITROV'DAN
Velingrad Kasabasının Kuruluşu
Velingrad, 1948 yılında Lıdjene, Kamenitsa ve Çepino köylerinin birleşmesiyle kurulmuştur. Adını, komünist partizan Vela Peeva’dan almıştır.
Çepino havzası, Bulgar devletine Malamir döneminde katılmış, halefi Presiyan ise tüm Rodop bölgesini sınırlarına dahil etmiştir. Bölgenin stratejik önemini, kanlı savaşlar veya gizli entrikalar sonucu kimi zaman Bizans’ın, kimi zaman Bulgarların eline geçmesi açıkça göstermektedir. Bizanslılardan kesin kurtuluşu ise Çar Kaloyan döneminde gerçekleşmiştir. Bu döneme ait kalıntılar hâlâ mevcuttur: kentin 12 km doğusundaki “Straja” mevkiinde ve 12 km kuzeyde, Rakitovo topraklarında “Gradot” mevkiinde. Çar Kaloyan’dan sonra, Çepina kalesi bir süre Despot Aleksiy Slav’ın başkenti olmuştur. Daha sonra Aleksiy Slav, başkentini Melnik’e taşımıştır. Çar İvan Aleksandır dönemine ait sikkeler Çepino bölgesinde bulunmuştur. Bölgenin Osmanlı hâkimiyetine geçişi, Çepina kalesinin de düşmesiyle birlikte 1371–1373 yıllarına tarihlenmektedir.
Bu olayın ardından yerel Bulgarların yaşamında önemli değişiklikler yaşanmıştır. Osmanlı İmparatorluğu, merkezde müttefiklere ihtiyaç duymuş ve 16. yüzyılın başlarından itibaren gönüllülük esasına dayalı olarak İslam’ı yaymaya başlamıştır. 1516–1517 yıllarına ait Osmanlı tahrir defterinde bölgede ilk Müslümanların ortaya çıktığı görülmektedir. O dönemde Çepino köylerinde toplam 624 hane bulunmaktaydı; bunlardan 12’si Müslümandı. Bulgarların isimleri Velço (Zlatko’nun oğlu), Petko (Rayo’nun oğlu), Radul (Proslav’ın oğlu) gibi iken, Lıdjene’den 7 hane “Abdullah” soyadını kullanmaya başlamıştı. Bu ad, İslam’a yeni girenlere verilen yaygın bir isimdi. Ayrıca bu 7 hanenin her biri tam bir çiftlik arazisine sahipti ki bu, bir aile için iyi bir geçim kaynağı sayılmaktaydı.
Çepino
Velingrad’ın en güneydeki mahallesidir. Şehir kurulmadan önce köy statüsündeydi ve 1934 yılına kadar “Ban’ya Çepinska” adını taşımış, daha sonra “Çepino” olarak değiştirilmiştir (Çepino havzasından dolayı). İsim farklı şekillerde (Ban’ya, Ban’ya-Çepino, Çepino-Ban’ya, Çepino) kullanılmış ve bu da zaman zaman karışıklığa yol açmıştır. “Çepino” adı (eski şekliyle “Tsepinа”/“Tsepino”), Osmanlı belgelerinde 1666 yılında geçmektedir. Türkçede “ts” sesi bulunmadığından isim “Çepino” şeklinde kaydedilmiştir. Burada ayrıca Klептуza adlı koruma altındaki doğal alan ve iki gölet bulunmaktadır.
Lıdjene
Velingrad’ın merkezî mahallesidir. Belediye binası, merkez postanesi, bölge mahkemesi, merkez kooperatif pazarı ve diğer resmî kurumlar burada yer almaktadır. Lıdjene, eskiden bir feodal çiftlik iken, etrafındaki sıcak su kaynakları ve kaplıcalar sebebiyle yerleşime açılmıştır.
Kamenitsa
Velingrad’ın en büyük mahallesidir. Vlasа, Kükürtlü Kaplıca (Syarna ban’ya) gibi çok sayıda kaynak burada bulunmaktadır. Mahallede ayrıca Bulgaristan’ın en eski kiliselerinden biri vardır. Bu kilisenin sunak bölümü, 1877–1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında silahların saklandığı gizli bir depo olarak kullanılmıştır.
