SABRİ MEHMED CON, HAYATI VE ESERLERİ
Sabri Hoca’yı ihata edebilmek güçtür. Hakseverdir, yanlışın karşısındadır. Türkçe’nin doğru düzgün yazılmasında titizdir. Sabri Hoca ile henüz yüz yüze tanışmamış isek de sosyal medya araçları ile yazışır, fikir teatisinde bulunuruz.
Sabri Con, 1940 yılında Tırgovişte’nin
Treskavets köyünde dünyaya gelir. Henüz 4 yaşında iken İkinci Dünya Harbi’nde
babasını kaybeder. Çocukluğu çok zor şartlar altında geçer. 1976 yılında Sofya
Üniversitesi’nin Doğu Dilleri Fakültesi bölümünden mezun olur ve öğretmenlik
hayatına atılır. (Kendisine “Hoca” olarak hitap etmemizin sebebi öğretmen
olmasındandır. Cami hocasına “imam” denir.) Yeni Işık gazetesinin Tırgovişte
muhabirliğini yapar. 1982 yılında Bulgar komünist Partisi karşıtı ve milliyetçi
eylemleri sebebiyle hem partiden hem öğretmenlikten atılır. Demokrasi gelince
Gorna Hubavka köyü muhtarlığına getirilir ve 1991 yılında Omurtag şehrinde 19
yıl sonra okulda Türkçe dersleri verir.
Sabri Hocanın büyüklü küçüklü 15 tane
basılmış kitabı vardır. Yazma halde basıma hazır ise 17 kitabı bulunmaktadır.
Basılmış olanlar şunlardır: Bir Varmış
Bir Yokmuş: Gerlova ve Tozluk Masalları (Hasan Yakup ile birlikte) (1997); Türk Masalları (Турски Приказки) (Hasan
Yakup ile birlikte) (2000); Ah, Sevilcan: Bağrı yanık bir anne kızını
anlatıyor (2001); Нашето Герлово: Демографски
и Етнографски Проучвания (2001); Ulu
Çınar: Karagözköylü Hüseyin Pehlivan (2001); Ağlarken Gülmek: Fıkralar ve Özlü Sözler (2003); Gökte Güneş, Yerde Güreş (2003); Aşkolsun Bize: Minyatür Öyküler ve
Feyletonlar (2003); Şaka Değil: Köy
Hayatından Gerçekler (2003); Hüseyinler
/Хубавка/ (2009): Kız Ana Tekkesi-Момино
(2009); Aşk Bahçesi: Derleme (2009);
Kasırgalar /Трескaвeц/ (Enver
Kasırgalı ile birlikte 2010), Adaletin Bu Mu Dünya? Tarihe Not
Düşmek: 1989 Göçü Kitap Serisi (2013); Gerlova
ve Tozluk Türkleri (2020).
Görüldüğü gibi masaldan güreşe, köy
tarihlerinden asimilasyon süreçlerine kadar birçok alanda eser veren yazar
büyüğümüzün basılmamış kitaplarından özellikle Tozluk Kartalı: Sincaf romanını, A’dan Z’ye kendi hayatını anlattığı
Ateş, Su ve Ötesi ile özlü sözler
derlemesi olan Ana Sözler adlı
kitaplarını da anmak ve gün yüzü görmeleri temennisinde bulunmak istiyorum.
Bulgaristan’da Türklerin yoğun olarak
bulundukları Deliorman, Dobruca, Rodoplar gibi önemli coğrafi bölgelerinden
biri de Gerlova’dır. Yazarımızın memleketi olması hasebiyle bu bölge ile ilgili
yaptığı çalışmalar çok değerlidir. Gerlova ve Turzluk Türkleri adlı son eserini
henüz mütalaa etme imkanımız olmadı fakat 2001 yılında Sofya’da Bulgarca olarak
basılan Naşeto Gerlovo – demografski i etnografski prouçvaniya [Bizim Gerlova –
demografik ve etnografik araştırmalar] adlı eserinin içeriğine dair bazı
bilgileri paylaşmak istiyorum. İlk önce “Gerlovo” adının nereden geldiğini
araştıran yazar bu konuda söylenmiş tüm tezleri verdikten sonra şimdi mevcut
olmayan Geril adında bir kasaba kurucusunun adından geldiği ve zamanla bu adın
Gerlovo’ya dönüştüğü sonucuna varıyor. Bu bölge Omurtag, Vırbitsa, Tırgovişte
ve Kotel belediyelerine bağlı 61 köyden meydana gelir. Gerlova’nın en eski
yerleşim yerleri Vardun, Vırbitsa ve Tiça köyleridir. Fakat “Gerlova denince
Obitel (Büyük tekkeler), Obitel denince Gerlova” anlaşılırmış, buna göre
bölgeyi en iyi temsil eden köyün Obitel olduğu anlaşılıyor. Gerlova’nın kahir
ekseriyetini Türkler oluşturuyor. Bulgar ve Romanlar da var. Osmanlı zamanında
19. Yy’ın ikinci yarısında Çerkez iskânı da olmuş. 1960’lı yıllarda Pomakların
zorla isimlerinin değiştirildiği dönemde güney bölgelerden Tserovişte,
Plıstina, Rıtlina, gorno ve Dolno Novkovo ve Ugledno’ya iç göç olmuş ve burada
Pomak nüfus zamanla artmıştır.
Gerlova bölgesinde Vranikon
(Karaatlar) köyünde İstanbul medreselerinde eğitim görmüş Davud Hoca’nın açtığı
medrese (1918-1947) meşhur olup burada birçok genç tahsil görmüştür. Burayı
bitirenler Şumnu'daki Nüvvab’a devam etmişlerdir. Gerlova köylerinden 63
öğrenci Nüvvab’ın lise kısmından 8 genç de yüksek kısmından mezun olmuştur.
Çerkovnalı İslam bilgini Mustafa Hilmi Bilginer, şair ve düşünür Mehmed Fikri,
yazar Niyazi Hüseyin Bahtiyar, prof. Ganço Papurov; pehlivanlar Mustafa Zambak,
Hüseyin Yangöz, Koca Mehmed, Ahmet Pehlivan, Yetim Mehmed, Efraim Kamber Gerlovanın
meşhur isimlerinden bazılarıdır.
Sabri Hocamıza sağlıklı huzurlu ömürler dileyerek bu değerli eserinden Sarsıplı Türküsüyle size veda etmek istiyorum.
Sarsıplı çukur içinde
suyu bardak içinde
Sarsıplı’dan kız alan
canı Cennet içinde.
Sarsıplı’nın kavakları
alaca yaprakları
sen orada ben burada
çınlasın kulakları.
Gidin Bulutlar gidin
yârime selam edin
yârim uykuda ise
uykusunda terkedin.
Denizde kayan balık
yüreğim sana yanık
ben konuşmayı isterim
burası kalabalık.
Köprü altında diken
yakma beni gül iken
Mevlam da seni yaksın
Üç günlük gelin iken.
Sarı sarı kamışlar
avluya dayamışlar
ister al ister alma
Seni bana yazmışlar.
Basri Zilabid Çalışkan
