Rusya Milli Kütüphanesi, St. Petersburg’da bulunan
Vidin ve diğer kalelerdeki Türkçe Tarih Kitabeleri
Olga
Vasileva
Rusya
Ulusal Kütüphanesi/St. Petersburg-Rusya
заведующая сектором восточных фондов ОР РНБ
Ольга Валентиновна Васильева
Özet
1878 Berlin Antlaşması uyarınca
Bulgaristan'daki tüm Türk kalelerinin yerle bir edilmesi gerekiyordu. Aynı
zamanda tarih yazıtlı kitabeler de korunarak St. Petersburg'a nakledildi. Kitabeler
Prof. Vasiliy Smirnov tarafından incelenmiş ve daha sonra çoğu farklı askeri
birliklere “hediye edilmiştir”. Ancak 1882'den beri İmparatorluk Halk
Kütüphanesi'nin (bugünkü Rusya Milli Kütüphanesi) girişini sekiz taş süslüyor.
Bunlardan dördü Bulgaristan'ın Kuzeybatısındaki Vidin kasabasından geliyor;
bir taş muhtemelen Shumla'dan (Shumen) alınmış, diğerlerinin menşei ise
belirsiz. En eski yazıt Hicri 1134 / Miladi 1721–1722'ye tarihlenirken,
sonuncusu ise Hicri 1254 / Miladi 1838–1839 yılını taşıyor. Altı tarih yazıtı
binaların veya kapıların inşası veya onarımına adanmıştır. İnşaattan sorumlu
kişilerin isimleri sıklıkla zikredilmektedir.
Nitekim 1134 / 1721-1722 tarihli kitabede binaların sorumlusu Süleyman Paşa ile inşaatı yapan Hezarfen Mustafa'nın isimleri
görülmektedir.
1147/1734-1735 yıllarında Vidin'in İstanbul ve Florentin kapılarını
yenileyen Ahmed Paşa ve mimar Mustafa-Kulu'nun isimleri iki kitabede geçmektedir.
Vidin kalesinin komutanı Hafız Ali Paşa da bu listeye dahildir.
Aynı İstanbul kapısının 1814 yılında yeniden inşasına
başlanması münasebetiyle yapılan kitabede, çoğu yerde Sultan II. Mahmud'un (1808-1839) adı da geçmektedir. 1250 / 1834-1835 tarihli oval taş
üzerinde tuğrası yer almaktadır. Tarih yazıtları, Eski Türkçe (Osmanlı)
dilinde, Arapça ve Farsça alıntı kelimelerle dolu ayetler içermektedir.
Ayrıca cümlelerdeki kelimelerin
normal Türkçe sırası genellikle ters çevrilmeyle bozulur. Bazen Arap
harflerinin altına veya üstüne aksanlı noktalar oyulmazdı ve bu, özellikle
harflerin olay yılına eşit olacak belirli sayısal değerlerinin (ebced)
toplamına ulaşmak için yapılırdı. Bütün bunlar, kullanılan epigrafik yazıların
türü ve yoğunluğuyla birleştiğinde tarih yazıtlarının okunmasını ve
yorumlanmasını kolay bir iş olmaktan çıkarmaktadır.
YAZARIN TOKAT'TA II. GAZİOSMANPAŞA SEMPOZYUMU HAKKINDA HABER
KAYNAK:
